بخش اول این مطلب را می توانید در مقاله قبلی بخوانید
- (traumatic brain injury) یک اصطلاح گسترده است که مجموعه وسیعی از آسیب هایی را که برای مغز اتفاق می افتد را توصیف می کند.
ضربه مغزی می تواند در اثر ضربه، یا تکان شدید به سر یا بدن، یک حمله ناگهانی، خارجی و فیزیکی به مغز یا از جسمی که جمجمه را سوراخ می کند و وارد مغز می شود، ایجاد شود. همه ضربه ها یا تکان های سر منجر به ضربه مغزی نمی شوند.برخی از انواع ضربه مغزی می توانند باعث مشکلات موقت یا کوتاه مدت در عملکرد طبیعی مغز شوند، از جمله مشکلات در نحوه تفکر، درک، حرکت، برقراری ارتباط و عمل شخص. ضربه مغزی جدی تر می تواند منجر به ناتوانی شدید و دائمی و حتی مرگ شود.آسیب می تواند کانونی (محدود به یک ناحیه از مغز) یا منتشر (در بیش از یک ناحیه از مغز) باشد.
آناتومی مغز وسیستم حفاظت آن :
- مغز :
عضو مرکزیِ دستگاه عصبی است که شامل مخ، مخچه و ساقه‌‌‌‌‌‌ی مغز می‌شود. مغز به همراه طناب نخاعی، دستگاه عصبی مرکزی انسان را تشکیل می‌دهند.
مهمترین وظیفه‌ی مغز، درک و پردازش اطلاعاتی است که به وسیله‌ی اندامهای مختلف جمع آوری و از طریق سیستم عصبی، به مغز ارسال شده‌اند. مغز بعد از دریافت و پردازش اطلاعات، پاسخ عصبی مناسبی را به سایر اندام‌ها ارسال می‌کند تا واکنش مناسبی را در برابر محرک ها نشان دهند؛ البته این عملیات خیلی سریع اتفاق می‌افتد.
- جمجمه:
بافتی استخوانی دارد که مانند یک جعبه‌ی محکم، از مغز در برابر ضربه‌ها و آسیب‌ها محافظت می‌کند.
وظیفه حفاظت فیزیکی مغز پس از جمجمه بر عهده پردهٔ مننژ است.
- مننژ:
از جنس بافتی پیوندی است که اطراف مغز و نخاع را پوشانده است. این پرده از سه لایه به نام‌های سخت شامه، عنکبوتیه و نرم شامه تشکیل شده است. این پرده‌ها از شدت ضربه‌هایی که به مغز و نخاع وارد می‌شود می‌کاهند، همچنین به عنوان یک سد شیمیایی در برابر بسیاری از مواد آسیب‌رسان از مغز محافظت می‌کند.
- مایعی شفاف و بدون رنگ در داخل جمجمه وجود دارد که بین پرده‌ها را پر کرده و از مغز و نخاع در برابر ضربه حفاظت می‌کند و به آن مایع مغزی نخاعی میگویند. در این بین به مویرگ های مغز هم اشاره کنیم :
(سدخونی مغزی)
سلولهای بافت پوششیِ مویرگهای مغز به هم چسبیده اند به طوری که بین آنها منفذی وجود ندارد؛ به همین دلیل بسیاری از مواد درشت و همچنین میکروبها نمی‌توانند از دیواره‌ی این مویرگها عبور کنند و وارد مغز شوند؛ اما مولکولهای ریزی همچون اکسیژن، گلوکز و آمینو اسید که مغز به آن احتیاج دارد می‌توانند از این سد عبور کنند و وارد مغز شوند.
بنابراین ، مغز انسان به عنوان قسمت اصلی سیستم عصبی مرکزی شناخته می شود. این عضو حیاتی در داخل جمجمه واقع شده و از ترکیب ساقه مغزی ، مخچه و مغز اصلی تشکیل شده است. مغز، وظیفه کنترل عملکرد های اصلی بدن را برعهده دارد و نقش اساسی در ارادی کردن تصمیم گیری ها ، تنظیم حرکت ها ، پردازش اطلاعات حسی و مدیریت حافظه دارد.
با وجود این، یک ضربه ناگهانی به سر، یا حتی کاهش سرعت به صورت کاملا سریع، می‌تواند باعث تماس مغز با قسمت داخلی جمجمه شود. بدین ترتیب احتمال پارگی رگ‌های خونی، کشیدن رشته‌های عصبی و کبودی مغز نیز وجود دارد. ضربه مغزی یکی از عوارض آسیب به سر (یا مغز) است.
انواع آسیب های مغزی تروماتیک
آسیب های مغزی تروماتیک ممکن است نافذ یا غیر نافذ باشند :
- ضربه مغزی نافذ: ضربه مغزی نافذ (همچنین به عنوان ضربه مغزی باز شناخته می شود) زمانی اتفاق می افتد که یک شی جمجمه را سوراخ می کند (به عنوان مثال، گلوله، ترکش، قطعه استخوان، یا توسط سلاحی مانند چکش یا چاقو) و وارد بافت مغز می شود و به طور معمول فقط به بخشی از مغز آسیب می رساند.
- ضربه مغزی غیر نافذ : صدمات مغزی بسته زمانی اتفاق می‌افتد که یک آسیب غیرنافذ به مغز بدون شکستگی در جمجمه وجود داشته باشد. آسیب مغزی بسته در اثر حرکت سریع به جلو یا عقب و لرزش مغز در داخل جمجمه استخوانی ایجاد می شود که منجر به کبودی و پاره شدن بافت مغز و عروق خونی می شود. آسیب های مغزی بسته معمولاً در اثر تصادفات رانندگی، سقوط و به طور فزاینده ای در ورزش ایجاد می شود. تکان دادن نوزاد نیز می تواند منجر به این نوع آسیب شود (به نام سندرم بچه تکان خورده).
شدت آسیب مغزی می تواند از ضربه مغزی خفیف تا آسیب شدیدی که منجر به کما یا حتی مرگ می شود متغیر باشد.
با این حال در مورد TBI خفیف از اصطلاح ضربه مغزی استفاده کنند.
معمولا TBI متوسط و شدید را باهم گروه بندی میکنند.
- TBI خفیف: بیش از 75٪ از تمام TBI ها ، خفیف هستند. اما حتی TBI های خفیف نیز ممکن است باعث مشکلات مهم و طولانی مدت شوند. افرادی که آسیب مغزی خفیف دارند ممکن است در بازگشت به کارهای روزمره خود از جمله توانایی کار کردن مشکل داشته باشند.
- TBI متوسط و شدید: اکثر افراد مبتلا به آسیب مغزی تروماتیک متوسط یا شدید ممکن است دچار مشکلات سلامتی مهم و طولانی مدت شوند.
آسیب مغزی اولیه به آسیب ناگهانی و عمیق مغزی اطلاق می شود که در زمان ضربه اتفاق می افتد . این نوع آسیب مثلا در زمان تصادف، زخمی شدن با گلوله یا سقوط اتفاق می افتد.
آسیب مغزی ثانویه به تغییراتی اطلاق می شود که در طی چند ساعت تا چند روز پس از آسیب اولیه مغزی ایجاد می شود. این نوع آسیب شامل یک سری از مراحل تغییرات سلولی، شیمیایی، بافتی یا عروق خونی در مغز است که به تخریب بیشتر بافت مغز کمک می کند.
بزرگسالان 65 سال و بالاتر بیشتر در معرض خطر بستری شدن در بیمارستان و مرگ ناشی ازضربه مغزی هستند.
در هر گروه سنی، آمارضربه مغزی برای مردان بیشتر از زنان است.
مردان بیشتر در بیمارستان بستری می شوند و تقریباً سه برابر بیشتر از زنان در معرض مرگ ناشی از ضربه مغزی هستند.
دلایل زیادی برای آسیب سر در کودکان و بزرگسالان وجود دارد. شایع ترین صدمات ناشی از تصادفات وسایل نقلیه موتوری (جایی که فرد یا در ماشین سوار است یا به عنوان عابر پیاده با او برخورد می کند)، خشونت، سقوط یا در نتیجه تکان دادن کودک (همانطور که در موارد کودک آزاری دیده می شود) است.
علل اصلی TBI عبارتند از:
- سقوط از ارتفاع و زمین خوردن - طبق داده های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ، زمین خوردن شایع ترین علت TBI است و بیشتر در میان جوان ترین و مسن ترین گروه های سنی رخ می دهد.
- حوادث ترومای بلانت یا همان بسته - حوادثی که شامل برخورد با یک جسم میباشند ، به ویژه آسیب های مربوط به ورزش، ازعلتهای اصلی ضربه مغزی هستند.
- صدمات ناشی از وسیله نقلیه - تصادفات ناشی از عابران پیاده، و همچنین تصادفات مربوط به وسایل نقلیه موتوری و دوچرخه، سومین علت شایع ضربه مغزی هستند.
- حمله/خشونت – ضربه مغزی های مرتبط با صدمات سر ناشی از خشونت خانگی یا سندرم تکان خوردن نوزاد و جراحات ناشی از شلیک گلوله به سر است. مرگ های مرتبط با ضربه مغزی در کودکان 4 ساله و کمتر به احتمال زیاد نتیجه حمله است.
- انفجارها - ضربه مغزی ناشی از انفجار بمب به یک آسیب معمول برای درگیری های نظامی تبدیل شده است . اکثر این ضربه مغزی ها به عنوان آسیب های خفیف سر طبقه بندی می شوند.
علائم آسیب تروماتیک مغز
ضربه مغزی می تواند اثرات فیزیکی و روانی گسترده ای داشته باشد. برخی از علائم آسیب تروماتیک مغز ممکن است بلافاصله پس از رویداد آسیب زا ظاهر شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است روزها یا هفته ها بعد از ضایعه ظاهر شوند.علائم آسیب مغزی تروماتیک بسته به خفیف یا متوسط بودن ویا شدید بودن ضربه مغزی متفاوت است. اما همه ضربه مغزی ها ممکن است علائمی از جمله مشکلات جسمی، مشکل در تفکر یا به خاطر سپردن و مسائل اجتماعی یا عاطفی ایجاد کنند. کودکان و بزرگسالان علائم مشابهی دارند. علائم ضربه مغزی در نوزادان مشکل درشیر خوردن است. آنها ممکن است بی‌آرام گریه کنند، به این معنی که هرکاری که برای آرامش آنها انجام می‌دهید به آنها کمک نمی‌کند که گریه نکنند.
علائم خفیف ضربه مغزی متفاوت است. آنها می توانند بلافاصله، چند روز یا حتی یک هفته پس از آسیب دیدگی ایجاد شوند. با بهبودی مغز شما از آسیب، علائم نیز تغییر می کنند.علائم ممکن است شامل مسائل فیزیکی، مشکلات مربوط به تفکر و یادآوری، مسائل اجتماعی و عاطفی و مشکلات خواب باشد. اثرات اولیه بر مغز شامل خونریزی و پارگی است که به رشته های عصبی آسیب می رساند و باعث التهاب، تغییرات متابولیک و تورم مغز می شود.
علائم رایج ضربه مغزی خفیف عبارتند از:
تهوع و استفراغ ، سرگیجه یا مشکلات تعادل، سردرد ، حساسیت به نور ، خستگی، مشکلات بینایی مانند تاری دید،مشکل تمرکز کردن یا به خاطر سپردن مسائل ، گیجی ، مشکل در تفکر واضح ، از دست دادن حافظه کوتاه مدت، گیجی، اضطراب ، عصبی بودن . ضربه مغزی خفیف ممکن است بر خواب شما تأثیر بگذارد بطور مثال در به خواب رفتن مشکل داشته باشید، یا حتی کمتر از حد معمول بخوابید یا بیشتر از حد معمول بخوابید .
علائم ضربه مغزی تروماتیک متوسط یا شدید:
مانند ضربه مغزی خفیف، علائم ضربه مغزی متوسط یا شدید ممکن است در طول زمان تغییر کند.
- مشکلات فیزیکی : می تواند جدی باشد، از جمله: از دست دادن هوشیاری (از حال رفتن). ضربه مغزی متوسط باعث بیهوشی می شود که بیش از 30 دقیقه اما کمتر از 24 ساعت طول می کشد. درضربه مغزی شدید، شما بیش از 24 ساعت بیهوش هستید. کما،ضعف در بازوها و پاهای شما، مسائل مربوط به تعادل و هماهنگی، مشکلات شنوایی یا بینایی، تغییرات در ادراک حسی مانند لمس، فکر کردن یا به یاد آوردن.
- مشکلات روانی : گیجی، مشکل در تمرکز، مشکل در تفکر واضح، از دست دادن حافظه کوتاه مدت، مشکل در برقراری ارتباط و مسائل اجتماعی یا عاطفی، اضطراب ، عصبی بودن، تحریک پذیری، غمگینی، افسردگی، خشم، پرخاشگری، مشکل در مدیریت رفتار. یکسری عواقب بلند مدت مانند : خونریزی مغزی ، تشنج، آسیب و ناتوانی دائمی مغز، امید به زندگی کوتاهتر.
· ضربه مغزی های متوسط یا شدید خطر ابتلا به مشکلات زیر را افزایش می دهند:
- بیماری آلزایمر
- اضطراب
- انسفالوپاتی تروماتیک مزمن
- افسردگی
- اختلالات حرکتی
- اختلال استرس پس از سانحه
ضربه مغزی در کودکان :
نوزادان و کودکان خردسال مبتلا به آسیب های مغزی ممکن است نتوانند سردرد، مشکلات حسی، گیجی و علائم مشابه را بیان کنند. در کودکی با آسیب مغزی تروماتیک، ممکن است علائم زیر را مشاهده کنید:
تغییر در عادات غذایی، تحریک پذیری بالا، گریه مداوم ، تغییر در عادات خواب، تشنج، خلق و خوی غمگین یا افسرده، خواب آلودگی، از دست دادن علاقه به اسباب بازی ها یا فعالیت های مورد علاقه.
عوارض ضربه مغزی در کودکان :
آسیب مغزی تروماتیک متوسط تا شدید می تواند منجر به تغییرات طولانی مدت یا دائمی در وضعیت هوشیاری، آگاهی یا پاسخگویی فرد شود. حالات مختلف هوشیاری عبارتند از:
کما : فردی که در کما است بیهوش است، از همه چیز بی خبر است و قادر به پاسخگویی به هیچ محرکی نیست. این ناشی از آسیب گسترده به تمام قسمت های مغز است. پس از چند روز تا چند هفته، فرد ممکن است از کما خارج شود یا وارد حالت نباتی شود.
حالت نباتی : آسیب گسترده به مغز می تواند منجر به حالت نباتی شود. اگرچه فرد از محیط اطراف خود بی خبر است، اما ممکن است چشمان خود را باز کند، صداهایی تولید کند، به رفلکس ها پاسخ دهد یا حرکت کند.این امکان وجود دارد که حالت نباتی دائمی شود، اما اغلب افراد به یک حالت حداقل هوشیار پیشرفت می کنند.
حالت حداقل هوشیار: وضعیتی است که با برخی نشانه‌های عدم آگاهی از محیط اطراف خود همراه است. گاهی اوقات یک حالت انتقالی از کما یا وضعیت نباتی به بهبود است.
مرگ مغزی: هنگامی که هیچ فعالیت قابل اندازه گیری در مغز و ساقه مغز وجود نداشته باشد، به آن مرگ مغزی می گویند. در فردی که مرگ مغزی اعلام شده است، برداشتن دستگاه های تنفسی منجر به قطع تنفس و در نهایت نارسایی قلبی می شود.
عوارض جسمی ضربه مغزی :
تشنج: برخی از افراد مبتلا به آسیب مغزی تروماتیک دچار تشنج می شوند. تشنج ممکن است فقط در مراحل اولیه یا سال ها پس از آسیب رخ دهد. تشنج های مکرر را صرع پس از سانحه می نامند.
تجمع مایع در مغز (هیدروسفالی) : مایع مغزی نخاعی ممکن است در فضاهای مغز (بطن‌های مغزی) برخی از افرادی که آسیب‌های مغزی ضربه‌ای داشته‌اند جمع شود و باعث افزایش فشار و تورم در مغز شود.
عفونت ها یا شکستگی‌های جمجمه یا زخم‌های نافذ : می‌توانند بافت‌های محافظ (مننژ) که مغز را احاطه کرده‌اند را پاره کنند. این پارگی می تواند باکتری ها را قادر به ورود به مغز و ایجاد عفونت کند. عفونت مننژ (مننژیت) در صورت عدم درمان می تواند به بقیه سیستم عصبی سرایت کند.
آسیب رگ های خونی : چندین رگ خونی کوچک یا بزرگ در مغز ممکن است در یک آسیب تروماتیک مغزی آسیب ببینند. این آسیب می تواند منجر به سکته مغزی، لخته شدن خون یا سایر مشکلات شود.
سردرد : سردردهای مکرر پس از یک ضربه مغزی بسیار شایع است. آنها ممکن است در عرض یک هفته پس از آسیب شروع شوند و تا چند ماه ادامه داشته باشند.
سرگیجه : بسیاری از افراد پس از یک ضربه مغزی، سرگیجه را تجربه می کنند.
در صورت داشتن سوال از لینک پرسش و پاسخ ، سوال خود را مطرح نمایید.