آسیب ناشی از ضربه مغزی می تواند محدود به یک ناحیه از مغز باشد که به عنوان آسیب کانونی شناخته می شود، یا می تواند در یک منطقه گسترده تر، به نام آسیب منتشر رخ دهد. نوع آسیب نیز بر چگونگی آسیب مغزی تأثیر می گذارد.
اثرات اولیه بر مغز شامل خونریزی و پارگی است که به رشته های عصبی آسیب می رساند و باعث التهاب، تغییرات متابولیک و تورم مغز می شود.
- آسیب منتشر آکسونی ،یکی از شایع ترین انواع آسیب های مغزی است که به آسیب گسترده به ماده سفید مغز اشاره دارد. ماده سفید از دسته‌هایی از آکسون‌ها (برآمدگی سلول‌های عصبی که تکانه‌های الکتریکی را حمل می‌کنند و نواحی مختلف مغز را به یکدیگر متصل می‌کنند) تشکیل شده است. معمولاً ناشی از نیروهای چرخشی (پیچش) یا توقف ناگهانی سردر هنگام حرکت است که این بسته‌های آکسون را کشیده یا پاره می‌کند. این آسیب معمولاً در تصادفات اتومبیل، سقوط یا آسیب های ورزشی رخ می دهد.می تواند ارتباط بین سلول های عصبی (نورون ها) در مغز را مختل و از بین ببرد. همچنین منجر به آزاد شدن مواد شیمیایی مغز می شود که می تواند باعث آسیب بیشتر شود. آسیب مغزی ممکن است موقت یا دائمی باشد و بهبودی می تواند طولانی شود.
- ضربه مغزی نوعی TBI خفیف است که ممکن است یک آسیب موقت به مغز در نظر گرفته شود، اما ممکن است چند دقیقه تا چند ماه طول بکشد تا بهبود یابد. ضربه مغزی می تواند در اثر عوامل متعددی از جمله ضربه به سر، آسیب ورزشی یا افتادن، تصادف با وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود و فرد یا به طور ناگهانی هوشیاری خود را از دست می دهد .
- هماتوم ها خونریزی در داخل و اطراف مغز هستند که در اثر پارگی رگ خونی ایجاد می شود. انواع مختلف هماتوم بسته به محل تجمع خون نسبت به مننژها، غشاهای محافظ اطراف مغز، که از سه لایه تشکیل شده‌اند، دسته بندی میشوند :
(همانطور که در تصویر زیر مشخص شده اند.)
- سخت شامه (خارجی‌ترین)
- ماده عنکبوتیه (وسط)
- نرم شامه (داخلی‌ترین)
- هماتوم های اپیدورال شامل خونریزی در ناحیه بین جمجمه و سخت شامه است. اینها می توانند در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از آسیب به رگ مغزی در زیر جمجمه رخ دهند و به طور ویژه ای خطرناک هستند.
- هماتوم ساب دورال (زیر سخت شامه) شامل خونریزی بین سخت شامه و ماده عنکبوتیه است و مانند هماتوم های اپیدورال، بر قسمت خارجی مغز فشار وارد می کند. این نوع هماتوم در افراد مسن پس از زمین خوردن بسیار شایع هستند.
- خونریزی زیر عنکبوتیه خونریزی بین ماده عنکبوتیه و نرم شامه است.
- خونریزی داخل مغز خود هماتوم داخل مغزی نامیده می شود و به بافت اطراف آسیب می رساند.
کوفتگی یک کبودی یا تورم مغز است که زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی بسیار کوچک وارد بافت مغز میشوند. کوفتگی می تواند مستقیماً در زیر محل ضربه یا اغلب در سمت کاملاً مخالف مغز رخ دهد. آنها می توانند پس از ساعت ها تا یک روز تاخیر ظاهر شوند. ضایعات معمولاً زمانی اتفاق می‌افتند که سرعت حرکت شما به طور ناگهانی کاهش می‌یابد یا متوقف میشوید، که باعث میشود مغز در داخل جمجمه به جلو و عقب جابجا شود. (مانند تصادف اتومبیل با سرعت بالا یا در سندرم تکان دادن نوزاد).
شکستگی جمجمه شکستگی یا ترک در یک یا چند استخوان تشکیل دهنده جمجمه است. می توانند باعث آسیب به غشاها، رگ های خونی و مغز در زیر شکستگی شوند. یکی از مزایای اصلی کلاه ایمنی جلوگیری از شکستگی جمجمه است.
انسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE) یک اختلال عصبی پیشرونده همراه با علائمی است که شامل مشکلات تفکر، درک و برقراری ارتباط است. اختلالات حرکتی (تأثیر بر حرکت)؛ مشکلات مربوط به کنترل تکانه و افسردگی؛ گیجی؛ و تحریک پذیری CTE در افرادی که در معرض ضربه های متعدد به سر قرار می گیرند به عنوان یک پیامد تاخیری پس از سال ها رخ می دهد. مطالعات روی بوکسورهای بازنشسته نشان داده است که ضربات مکرر به سر می تواند باعث مشکلاتی از جمله مشکلات حافظه، لرزش و عدم هماهنگی و زوال عقل شود. مطالعات اخیر موارد نادری از CTE را در سایر ورزش‌ها با ضربه‌های خفیف مکرر سر (مانند فوتبال، کشتی، فوتبال و راگبی) نشان داده‌اند.
نمونه هایی از آسیب ثانویه:
پیشرفت هموراژیک کوفتگی (HPC) صدماتی هستند که زمانی اتفاق می‌افتند که کوفتگی اولیه ناشی از آسیب اولیه به خونریزی در داخل و اطراف مغز ادامه یافته و در طول زمان گسترش می‌یابد. این یک ضایعه جدید یا بزرگتر ایجاد می کند - ناحیه ای از بافت که در اثر جراحت یا بیماری آسیب دیده است. این افزایش قرار گرفتن در معرض خون، که برای سلول های مغز سمی است، منجر به تورم و از دست دادن بیشتر سلول های مغز می شود.
شکست در سد خونی مغزی به اختلال در شبکه سلولی اشاره دارد که حرکت سلول ها و مولکول ها را بین خون و مایعی که سلول های عصبی مغز را احاطه کرده است، کنترل می کند. هنگامی که سد خونی مغزی مختل می شود، خون، پروتئین های پلاسما و سایر مواد خارجی به فضای بین نورون های مغز نشت می کنند و یک واکنش زنجیره ای ایجاد می کنند که باعث تورم مغز می شود. همچنین باعث ایجاد پاسخ‌های التهابی که برای مدت طولانی ادامه پیدا کنند،میشوند . همچنین اجازه می‌دهد انتقال‌دهنده‌های عصبی یا مواد شیمیایی مورد استفاده سلول‌های مغزکه برای برقراری ارتباط است، دچار تخلیه یا بیان بیش از حد شوند که در این صورت سبب آسیب به سلول‌های عصبی میشوند.
افزایش فشار داخل جمجمه معمولاً به دلیل تورم مغز در داخل ناحیه محدود جمجمه در نتیجه آسیب ایجاد می شود. این فشار می تواند به بافت مغز آسیب برساند و از جریان خون به مغز جلوگیری کند و اکسیژن مورد نیاز برای عملکرد را از مغز بگیرد.
تشخیص و آزمایشات
آسیب های مغزی تروماتیک چگونه تشخیص داده می شوند؟
اگر TBI خفیف دارید، شما را معاینه می کنند و در مورد علائم ازشما می پرسند.
- همچنین آزمایش های زیر جهت تشخیص قطعی صورت میگرد :
آزمایشات خون ، ارزیابی عصبی، تست های تصویربرداری سی تی اسکن یا ام آر آی تا خونریزی و تورم مغز را بررسی کنند.
اگر آسیب مغزی متوسط یا شدید دارید، پزشک شما احتمالاً آزمایش خون و سی تی اسکن را انجام می دهد تا بتواند در مورد درمان فوری پزشکی تصمیم بگیرد.
درمان TBI خفیف
اگر آسیب مغزی خفیف دارید، موارد زیر در مراحل اولیه توصیه میشود:
استراحت ،مسکن های ضد درد غیر استروئیدی بدون نسخه، معاینات منظم در چند هفته پس از ضایعه برای مشاهده علائم جدید یا بدتر شدن علائم.
درمان TBI متوسط یا شدید
آسیب مغزی متوسط یا شدید یک اورژانس پزشکی است. در این مرحله جراحی توصیه میشود!
هدف از جراحی : کاهش فشار داخل جمجمه ، برداشتن هرچیز مزاحم که وارد بافت مغز شده و آسیب وارد شده ، برداشتن لخته های خون، ترمیم شکستگی های جمجمه ، تجویز یکسری دارو( داروهای مسکن بانسخه.داروهای ضد تشنج،دارو برای جلوگیری از ترومبوآمبولی وریدی، محرک هایی برای افزایش هوشیاری ، داروهای ضد افسردگی،داروهای ضد اضطراب)
پس از بهبودی پس از جراحی، احتمالاً درمان توانبخشی را شروع خواهید کرد. هدف از توانبخشی بهبود توانایی شما در انجام فعالیت های روزانه و کمک به مدیریت چالش هایی مانند ارتباط یا مسائل مربوط به سلامت روان است. از جمله :
فیزیوتراپی ، کار درمانی ، گفتار درمانی، درمان تنفسی، درمان روانشناختی برای کمک به مشکلات عاطفی یا روانی.
مداخلات فیزیوتراپی در ضربه مغزی:
- مداخلات ترمیمی. که بر روی بازیابی مجدد بافت آسیب دیده و فعال سازی حرکات فرد، پیش از بیماری، تمرکز می کند.
- مداخلات جبرانی. بر تقویت عملکرد بهینه با استفاده از مهارت های باقی مانده برای جبران آسیب ها متمرکز است. یعنی استفاده از بخش های سالم برای انجام مراقبت های شخصی
- مداخلات پیشگیرانه. با تمرکز بر کاهش دامنه نفوذ اختلال و ارتقاء سلامت عمومی فرد. به عنوان مثال، فیزیوتراپی تنفسی باعث تقویت عملکرد قفسه سینه می شود.
تکنیک ها و فعالیت های درمانی فیزیوتراپی در ضربه مغزی
- تمرینات درمانی
- بهبود مهارت های دستی مثل مهارت در حرکات دست و یا دست کاری اشیا
- تجویز و آموزش استفاده از اورتز ها و وسایل کمک حرکتی مثل کراچ و ویلچر
- مداخلات فیزیوتراپی تنفسی در ضربه مغزی، با تکنیک های پاکسازی راه هوایی
- آموزش عملکردی مهارت های مراقبت از خود و خانه داری
- آموزش عملکردی مهارت های لازم در محل کار، مدرسه، فعالیتهای اوقات فراغت و بازی
- استفاده از مدالیته های درمانی دیگر مانند، آب درمانی، الکتروتراپی و سرما درمانی
قسمت دوم و ادامه مطلب را می توانید در مقاله بعدی دنبال کنید
در صورتی که تمایل دارید می توانید پرسش خود را از طریق سایت زتاطب از متخصص فیزیوتراپی بپرسید.
در صورت داشتن سوال از لینک پرسش و پاسخ ، سوال خود را مطرح نمایید.