به جز غضروف اصلی مفاصل که به صورت روکش ؛ روی استخوان ها را پوشانده و باعث صاف و صیقلی شدن سطح استخوان شده ؛ ساختارهای حجم دار غضروفی نیز بنا به مصالح بیومکانیکی در مفاصل مختلف ایجاد شده است که شناخته شده ترین آنها منیسک زانو میباشد .
منیسک‌ها بافت نسبتا حجیم غضروفی هستند که در کناره های مفصل زانو فاصله بین استخوان ران (فمور) و استخوان درشت نی ساق پا ( تیبیا ) را پر میکنند ؛ و در هر زانو دو تا هستند ؛ منیسک داخلی ( در سمت داخل زانو یعنی سمتی که به سمت پای مقابل است) و منیسک خارجی (در سمت خارج زانو یعنی سمتی از زانو که مقابل سمت داخلی است ؛ توضیح اینکه منظور از داخلی و خارجی زانو این نیست که یکی داخل فضای مفصلی و یکی خارج از حفره مفصلی باشد ؛ هردو داخل فضای مفصلی هستند ؛ مثلا اگر زانوی راست در نظر گرفته شود منیسک داخلی و رباط جانبی ( کلترال ) داخلی در سمت چپ زانو یعنی در سمت نزدیک تر به خط وسط بدن و منیسک و رباط جانبی (کلترال ) خارجی در سمت راست یعنی سمت دورتر به خط وسط بدن قرار گرفته اند ) . سطح مقطع منیسک به صورت مثلثی است که قاعده آن به سمت کپسول مفصلی و چسبیده به آن است .
منیسک نرمال در آرتروسکوپی ؛ نمای منیسک در MRI ؛ مثلث های سیاه منیسک سالم هستند
مقطع منیسک به صورت مثلثی است که قسمت پهن تر به کپسول مفصلی چسبیده و خونرسانی دارد اما در دو سوم مرکزی‌تر آن خونرسانی وجود ندارد .
منیسک به لحاظ بافت شناسی کاملا مشابه غضروف مفصلی است و از غضروف هیالن Hyaline Cartilage ساخته شده است همانند غضروف مفصلی در اکثر منیسک عروق خونی وجود ندارد و بخش وسیعی از آن جهت تغذیه وابسته به انتشار از محیط و انتشار از طریق مایع مفصلی می باشد ؛ منیسک فقط در محیط خود یعنی جایی که به کپسول مفصلی چسبیده دارای عروق خونی میباشد .
بدلیل همین فقدان عروق خونی ؛ پارگی منیسک بویژه اگر از محیط دور باشد قابل ترمیم نیست و پارگی در این قسمت منیسک اگر به حدی برسد که باعث ناپایدار شدن بخشی از منیسک شود الزام به جراحی و حذف این قطعه بخش ناپایدار را ایجاب مینماید . چرا که قطعه جدا شده یا ناپایدار در طی حرکات زانو مدام بین دو سطح مفصلی گیر میکند و به جز اینکه ممکن است در زانو گیرکردگی واضح Internal derangement ایجاد کند ؛ بشدت باعث سائیدگی غضروف پوشش فمور و تیبیا میشود و جهت سالم ماندن غضروف مفصلی لازم است که قطعه ناپایدار؛ حذف و از زانو خارج شود. فقط در حدود ده درصد از پارگی های منیسک که شکل خاصی داشته باشند و در محیط منیسک که دارای عروق خونی است ؛ باشند قابل ترمیم هستند .
خواص بیومکانیک بسیاری برای منیسک ها قائل هستند که حداقل آن اضافه کردن سطح توزیع فشار وزن و ضربه گیری در فعالیتهایی مثل پرش و دویدن از آن جمله است که هردو این ها عملکردهای حیاتی در جهت کاهش فشار بر غضروف مفصل میباشد ؛ در مواردیکه الزام به جراحی و حذف منیسک پیش میاید ؛ مسلما در طول زمان زانو در معرض فشارهای افزایش یافته قرار میگیرد و غضروف مفصلی دچار سائیدگی زودرس میشود ؛ اما به هر حال پارگی که باعث ایجاد قطعه ناپایدار و گیر کننده میشود خسارت بسیار بیشتر و سائیدگی سریعتری را ایجاد میکند و با وجود عوارض درازمدت فقدان منیسک ؛ برداشتن بخش پاره شده کاملا ارجح است و در حال حاضر نیز جراحی استاندارد پارگی منیسک میباشد که به طریق آرتروسکوپیک ایجاد میشود . ترمیم جراحی برای ده درصد موارد گفته شده نیز به طریق آرتروسکوپیک انجام میشود .
تعدادی از محققان بویژه در مواردی که تقریبا تمام منیسک در اثر پارگی کمپلکس حذف شده ؛ با توجه به عملکرد مهم منیسک اقدام به پیوند منیسک ( پیوند آلوگرافت از دهنده انسانی فوت نموده ) نموده اند که هنوز نتایج قابل قبولی برای قرار گرفتن در لیست اعمال جراحی استاندارد بدست نیامده ؛ تحقیقاتی نیز در جهت تولید منیسک با مهندسی بافتی ؛ با بکارگیری سلول های غضروفی خود فرد و استفاده از ماتریکس قابل جذب سنتتیک و فاکتورهای رشد در حال انجام است .
پارگی منیسک سالم معمولا در اثر فشارهای مکانیکال چرخشی بیش از حد و در سنین جوانی و میانسالی رخ میدهد ؛ تقریبا 80 تا 90 درصد پارگی های منیسک در منیسک داخلی رخ می دهد. پارگی منیسک معمولا در حرکات شدید ورزشی بویژه در ورزشهای رزمی ؛ کشتی و فوتبال رخ میدهد ؛ اگر زانو از قبل دچار پارگی لیگامانی بخصوص پارگی رباط صلیبی جلویی ACL باشد بعلت لقی زانو پارگی منیسک بیشتر رخ میدهد ؛ در زانو های دچار انحراف بخصوص ژنوواروس یا پای پرانتزی نیز پارگی منیسک داخلی بیشتر رخ می دهد.
پارگی منیسک با جابجایی بخش بزرگی از منیسک به قسمت مرکزی زانو bucket handle
پارگی کمپلکس با تخریب منیسک بخصوص در موارد دچار آسیب مزمن و تخریب
انواع پارگی منیسک ؛ بدترین آنها از نظر گیرکردگی و آسیب غضروف زانو نوع bucket handle است که بخش بزرگی از منیسک جدا شده وبه سمت وسط زانو جابجا میشود و سطح مفصلی ران در آن دچار گیرکردگی میشود (سمت راست بالا ) ؛ اغلب پارگی های منیسک غیرقابل ترمیم است مگر پارگی های طولی ( بالا سمت چپ ) کوچک در بخش کاملا حاشیه ای منیسک
ترمیم منیسک در قسمت کاملا محیطی و دارای جریان خون
حذف قسمت دچار پارگی و حفظ بخش بزرگی از منیسک
حذف تقریبا کامل subtotal منیسک بعلت پارگی کمپلکس و bucket handle
ناپایدار و دژنریشن منیسک (قسمت های زرد پررنگ )
منیسک های زانو همانند غضروف مفصلی در معرض ساییدگی و دژنریشن در اثر گذشت زمان می باشند. در مفصل زانو با توجه به آناتومی خاص و عدم ایجاد پایداری توسط شکل استخوانی و در معرض فشار های غیر قرینه قرار گرفتن ؛ غضروف سطح مفصل و منیسک ها به تدریج به سمت ساییدگی و دژنریشن ( اضمحلال) تدریجی ماتریکس و سلول می روند که همین موضوع باعث ایجاد آرتروز (ساییدگی مفصل) در سنین بالا می شود. این پدیده دژنریشن در منیسک ها در ام‌آرآی در سنین میانسالی به خوبی قابل مشاهده است. پیشرفت این دژنریشن می تواند باعث مستعد شدن غضروف به پارگی شود و در اثر ترومای ناچیز یا حتی خود به خود ؛ منیسک دچار پارگی می شود. در این حالت نیز در صورتیکه وضعیت عمومی زانو خوب باشد همانند آنچه در مورد پارگی منیسک قبلا گفته شد انجام جراحی و حذف قطعه ناپایدار شده به سلامت زانو کمک می کند اما در صورتیکه آرتروز زیادی در زانو وجود داشته باشد پارگی منیسک نیز در واقع جزئی از روند آرتروز و سائیدگی در نظر گرفته شده و درمان آرتروز انجام می شود.