بورس تروکانتریک مهمترین بورس در ناحیه هیپ می‌باشد. این بورس در زیر عضله سرینی بزرگ (Gluteus Maximus ) قرار گرفته و مانع اصطکاک بین این عضله و تروکانتر بزرگ استخوان ران می‌شود. به همین دلیل بیشتر در معرض آسیب و ضربه می‌باشد. شایع ترین بورسیت ناحیه هیپ، همین بورسیت تروکانتریک بوده که در افراد دونده شایع می‌باشد.
علل معمول در ایجاد بورسیت تروکانتریک :
- آسیب یا ضربه مستقیم به بورس.
- در Coxa Valga (افزایش زاویه بیشتر از محدوده نرمال، بین سروگردن استخوان ران با تنه استخوان) دو سر عضله سرینی متوسط ( Gluteus Medius ) از هم دور شده و کارایی عضله کم می‌شود و در نتیجه برای جبران، باید فعالیت عضله افزایش یافته و به بورس فشار می‌آید.
- استفاده بیش از حد معمول از مفصل هیپ که بر اثر فعالیت های فرد می‌تواند ایجاد شود. (مثلا در نامه رسان ها که مکررا از پله بالا و پایین می‌روند).
- فعالیت ناگهانی مثل پیاده شدن نادرست از ماشین.
- کوتاهی ایلیوتیبیال باند که سبب فشرده شدن بورس می‌شود.
- کوتاهی عضلات ابداکتور که منجر به فشار بر روی بورس می‌شود.
- Coxa Vara (کاهش زاویه بیشتر از حد نرمال بین سروگردن با تنه استخوان ران) نیز با توجه به کشش ساختاری ای که روی عضلات ابداکتور وارد می‌کند، می‌تواند سبب فشار بر روی بورس شود.
ارزیابی بیماران مبتلا به بورسیت تروکانتریک
- شروع درد :
تدریجی و بی سر و صدا بوده ولی گاهی به دنبال فعالیت های خاص، درد به صورت حاد نیز شروع می‌شود. مثلا پیاده شدن از ماشین که به همراه صدایی در قسمت خارجی یا پشتی_خارجی تروکانتر بزرگ استخوان ران می‌باشد. این حالت به دلیل عبور ناگهانی ایلیوتیبال باند از روی تروکانتر بزرگ است، به همین دلیل به بورسیت زیر تروکانتریک ، Snapping Hip نیز می‌گویند که به معنای صدا دادن مفصل ران است.
- حل درد :
- در موارد حاد درد به صورت اولیه در سمت خارج ران و بر روی تروکانتر بزرگ گزارش می‌شود.
- به تدریج میزان درد بیشتر شده و به سمت پایین و در ریشه عصب پنجم کمری نیز انتشار می‌یابد.
- گاهی بیمار دردی را در قسمت پشتی_بالایی ران گزارش می‌کند.
- سطح خارجی ران، زانو و حتی ساق پا و همچنین نواحی پایینی ستون فقرات، از ناحیه هایی هستند که امکان انتشار درد به آنها زیاد می‌باشد.
- ماهیت درد :
- در ابتدا مکانیکی بوده، یعنی با فعالیت هایی مثل بالا و پایین رفتن طولانی درد تشدید می‌شود ولی با گذشت زمان درد ماهیت التهابی پیدا کرده که همان بورسیت حاد است و در حین خوابیدن و غلتیدن به سمت درگیر، بیمار از خواب بیدار می‌شود.
- درد عمقی و مبهم بوده و تیز و تیرکشنده نیست.
- در این عارضه در مسیر ریشه پنجم نخاعی کمری درد وجود دارد.
- بیشترین شکایت بیمار، بیدار شدن در شب می‌باشد.
- درد طی فعالیت هایی که با انقباض عضله سرینی بزرگ ( Gluteus Maximus ) همراه است مثل بالا و پایین رفتن از پله، تشدید می‌شود.
معاینه فیزیکی افراد مبتلا بورسیت تروکانتریک
- در این بیماران، لنگش دیده نمی‌شود.
- در صورت سفتی ایلیوتیبال باند، بیمار برای کاهش درد، وزن بدن را به سمت غیر درگیر متمایل می‌کند.
- ممکن است که در سمت درگیر، زاویه داخلی بین راستای طولی ران و زانو افزایش یابد ( والگوس ).
- فرد محدودیت حرکتی خاصی ندارد.
- حرکات ابداکشن، چرخش داخلی و فلکشن مفصل هیپ، با کششی که روی عضله سرینی بزرگ (Gluteus Maximus ) وارد می‌کنند، اگر در دامنه زیادی انجام شوند باعث فشرده شدن بورس ملتهب و ایجاد درد می‌شوند.
- حرکت ابداکشن مقاومتی، سبب فشرده شدن بورس در زیر عضلات سرینی (گلوتئال) منقبض می‌شود، به این ترتیب درد بیماران تشدید می‌شود.
- حرکات مقاومتی اکستنشن و چرخش خارجی مفصل هیپ، در صورتی که بورس در زیر عضله سرینی بزرگ (Gluteus Maximus) درگیر شده باشد، دردناک می‌باشد.
- احتمال سفت شدگی در ایلیوتیبال باند وجود دارد که جهت ارزیابی آن از تست Ober استفاده می‌شود.
تست Ober تست چک کردن طول عضله تنسور فاشیا لاتا و ایلیوتیبال باند است و به این صورت هست که : فرد به پهلو می‌خوابد، سپس تست کننده مفصل هیپ را به صورت غیرفعال به اکستنشن و چرخش خارجی می‌برد، سپس مفصل زانو را نیز به فلکشن برده و در این وضعیت، مجموعه اندام تحتانی فرد را به آرامی ول می‌کند تا به ادداکشن برود (یعنی باید در این وضعیت اندام فرد بتواند به تخت برسد). اگر پای فرد به تخت نرسد و
بالا بماند، تنسور فاشیا لاتا یا ایلیوتیبال باند و یا جفت آنها کوتاه اند.
- در لمس، معمولا یک نقطه حساس به لمس در محل پشتی_خارجی تروکانتر بزرگ وجود دارد.
- افزایش درجه حرارت در ناحیه درگیر نیز وجود ندارد.
تشخیص افتراقی بورسیت تروکانتریک از سایر عارضه ها
- از درد های مفصل ساکروایلیاک
- از درد های عضلات گرداننده خارجی هیپ
- از درد های ناحیه کمر
درمان بورسیت تروکانتریک
اهداف درمان عبارت اند از :
- کاهش درد و التهاب
- باز آموزی عضلات و تسهیل راه رفتن بیمار
- جلوگیری از بروز مجدد عارضه
کاهش درد و التهاب
- استفاده از یخ به مدت 10 الی 15 دقیقه هر دوساعت یک بار.
- در صورتی که بیمار تحمل سرما را ندارد از مدالیته مادون قرمز (IR) با فاصله بیشتر استفاده می‌شود.
- استفاده از تنس (TENS) یا دیاترمی با امواج کوتاه (SWD).
- استفاده از دستگاه فراصوت (US) در ناحیه آسیب که معمولا با افزایش جریان خون، اثر مناسبی در رفع علائم التهاب خواهد داشت.
- جلوگیری از راه رفتن طولانی و بالا رفتن از پله.
- استفاده از یک بالشت هنگام خواب برای جلوگیری از غلتیدن به سمت درگیر.
استفاده از تمرینات کششی (Stretching)
- تمرینات کششی بعد از طی کردن مراحل حاد استفاده می‌شوند.
- در صورت کوتاهی عضلات اداکتور و ایلیوتیبال باند، آنها را کشش می‌دهیم.
- جهت کشش عضلات اداکتور از وضعیت ابداکشن ران استفاده می‌شود.
- جهت کشش ایلیوتیبال باند از وضعیت Ober استفاده می‌شود.
- هر کشش 10 مرتبه و هر بار به مدت 10 ثانیه حفظ شده و بهتر است که این تمرینات 2 بار در روز انجام شوند.
نکته : همگی این تمرینات باید با نظاره و تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شوند . همچنین این تمرینات برای همه‌ی بیماران مناسب نیست.
کشش ایلیوتیبال باند و عضله تنسور فاشیا لاتا:
کشش عضلات اداکتور :
کشش عضلات ابداکتور:
- بعد از اینکه کشش ملایم بدون درد شد، از ماساژ اصطکاکی یا Friction Massage در ناحیه اتصال عضله سرینی متوسط (Gluteus Medius) به تروکانتر بزرگ استفاده می‌شود. (شکل زیر)
استفاده از تمرینات تقویتی
به دلیل اهمیت عضلات سرینی (گلوتئال) در طول راه رفتن، تقویت همه‌ی آنها حائز اهمیت است و باید در برنامه درمانی در نظر گرفته شوند.
در تمرین زیر نیز باید مواظب حفظ تعادل باشیم.
جلوگیری از بروز مجدد عارضه
با انجام تمرینات تقویتی مناسب و کشش عضلات کوتاه شده می‌توان احتمال بروز مجدد عارضه را کاهش داد.
در صورتی که تمایل دارید می توانید پرسش خود را از طریق سایت زتاطب از متخصص فیزیوتراپی بپرسید.
در صورت داشتن سوال از لینک پرسش و پاسخ ، سوال خود را مطرح نمایید.