بافت سینوویوم بافت اختصاصی مفاصل متحرک است و یکی از وظایف آن تولید مایع سینوویال است که نقش کاهش دهنده اصطکاک بین سطوح غضروف مفصلی را برعهده دارد. سطح صیقلی غضروف در ترکیب با مایع مفصلی، چنان ضریب اططکاک پایینی را تولید می کند که تقریبا بی همتا می باشد. ماده کلیدی مایع سینوویال هیالورونیک اسید Hyaloronic Acid است که نوعی glycosaminoglycan است و خواص مکانیکی کاهش دهنده اصطکاک را باعث میشود .
نمونه مایع سینوویال مفصل نرمال ؛ به ویسکوزیته مایع توجه نمایید
همانطور که قبلا گفته شد به منظور برآورده شدن خواص مکانیکی خاص غضروف مفصلی ؛ در بافت غضروف هیچگونه مویرگ خونی وجود ندارد؛ بنابراین سلولهای غضروفی وابسته به تغذیه از طریق انتشار مواد غذایی از طریق دو سمت خود می باشد یعنی از طریق مایع مفصلی و استخوان مجاور.
در وضعیت های التهابی مفصل و عفونت مفصل و تغییر کیفیت مایع مفصلی ؛ غضروف نیز از بخشی از امکان تغذیه خود محروم می شود .
بافت سینوویال به صورت معمول تمام سطح داخلی کپسول مفصلی را پوشانده است و اهمیت زیادی در کارکرد مفصل دارد ؛ از طرفی با ترشح مایع سینوویال باعث کاهش اصطکاک بین دو سطح غضروفی مجاور شده و ضمن تسهیل حرکات باعث کاهش سائیدگی غضروف میشود و از طرفی با داشتن مواد تغذیه ای لازم و تنظیم غلظت مواد در فضای داخل مفصلی ؛ بخشی از تغذیه غضروف را بر عهده میگیرد .
اما عملکرد مهم خود بافت سینوویال وظیفه دفاعی است یعنی با داشتن عروق خونی فراوان و حضور سلول های سیستم ایمنی در آن محافظ مفصل میباشد و محافظت مهمی برای بافت غضروفی بدون جریان خون فراهم میکند و نه تنها عوامل پاتوژن بیگانه را از بین میبرد بلکه ذرات ریزی که در اثر فرسایش از سطح غضروف آزاد میشود را جذب و محیط مفصل از عاری از هرگونه ذاراتی بسیار ریزی میکند که میتوانند باعث تشدید اصطکاک شوند ؛ البته عملکرد این بافت دفاعی عالی ؛ بدون نقص نیست و ممکن است دچار تشدید عملکرد عادی و یا بیمارگونه شود و التهاب مفصل رخ دهد .
یکی از بدترین مشکلات مفاصل التهاب بافت سینوویال می باشد. التهاب سینوویم به دو صورت ممکن است رخ دهد اولیه بعنوان یک بیماری (بیماریهای التهابی مفاصل) و ثانویه در واکنش به آسیب های حاد و یا مزمن مفصل .
بیماری آرتریت روماتوئید (روماتیسم) چگونگی ایجاد و علائم و عوارض
بیماریهای التهابی مفاصل :
مهمترین شکل این بیماریها آرتریت روماتوئید Rheumatoid Arthritis میباشد ؛ در این بیماری ؛ سیستم دفاعی بدن در برابر سلول های بافت سینوویال ( یا در واقع مواد خاصی از این سلول ها ) شروع به واکنش میکند به عبارتی آنها را دشمن فرض نموده و بر ضد آنها اقدام مینماید .
بیماریهای اتوایمیون گروهی از بیماریها هستند که در آنها سیستم ایمنی بدن بر ضد سلول های بافت خاصی از بدن شروع به فعالیت میکند . در یک دید کلی تمامی سلول های بدن در معرض این اتفاق هستند بیماری های اتوایمیون ممکن است در مورد سلول های پوست رخ دهد ؛ ممکن است در برابر سلولهای روده رخ دهد ؛ حتی در مورد سلوله ای کلیه ؛ سلولهای پوشش رشته های عصبی ؛ سلولهای داخلی رگهای خونی و غیره و حتی ممکن است سیستم ایمنی بر ضد گروهی از بافتهایی با یک عامل مشترک فعال شوند .
این حالت خاص که فعالیت سیستم ایمنی عمدتا بر ضد سلولهای سینوویال مفصل رخ دهد به نام بیماریهای روماتیسمی خوانده میشوند ؛ طیف گسترده ای از بیماریهای روماتیسمی وجود دارد که بر حسب شدت و بافتهای درگیر بسیار متفاوت هستند . مثلا در حالیکه در آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی درگیری عمدتا در مفاصل است بیماری لوپوس طیف گسترده ای از بافتهای بدن را درگیر مینماید . در این بیماری ها بافت سینوویال مفصل دچار التهاب میشود و در پاسخ به مشکل ؛ شروع به تکثیر و افزایش حجم مینماید . از طرفی مولکول های التهابی فراوان ترشح می نماید و مایع سینوویال فراوانی نیز ترشح میشود که در عین حال زیاد بودن خاصیت مایع سینوویال معمول را ندارد ؛ بدلیل حجم بالای مایع سینوویال و التهاب و افزایش حجم سینوویوم مفصل دچار تورم میشود .
از طرفی بدلیل ترشح مولکول های التهابی مفصل دردناک و ملتهب و دچار محدودیت حرکت میشود و بدتر از همه اینکه تخریب غضروف مفصلی رخ میدهد ؛ بدو دلیل یکی اینکه مولکول های التهابی اساسا خود باعث تخریب ماتریکس غضروفی میشوند ؛ دوم اینکه بعلت تغییرات التهابی مایع سینوویال ؛ کیفیت آن در تغذیه غضروف بشدت افت کرده و سلول های غضروفی دچار افت در تغذیه میشوند . در نتیجه به تدریج غضروف مفصلی از بین می‌رود و عملا انجام حرکات مفصل ناممکن شده و مفصل دچار درد و محدودیت حرکت شدیدتر میشود و در نهایت تغییر شکل مفصل رخ میدهد .
التهاب سینوویوم در سایر مشکلات مفصلی
تاکید بر اینکه التهاب مفصل برای حیات غضروف مفصلی و بالطبع حیات مفصل بشدت مضر است ؛ اهمیت بسیاری دارد ؛ در واقع اگرچه بیماریهای التهابی مفصل شکل شدید و بیمارگونه التهاب سینوویوم را ایجاد مینمایند ؛ باید بدانیم که التهاب سینوویوم در سائیدگی مفصل نیز رخ میدهد ؛ در واقع در غیاب هرگونه بیماری خاص ، صرفا با تخریب حجم بیش از حدی از غضروف مفصلی و آزاد شدن ذرات آن در مفصل ممکن است بافت سینوویال دچار تحریک شده و التهاب مفصل رخ دهد که خود باعث تشدید تخریب غضروف مفصلی شود .
این موضوع نکته کلیدی در درمان اغلب مشکلات مفصلی است که لازم است هم با کاهش فشار بر مفصل و هم با مصرف داروهای ضدالتهاب ؛ التهاب سینوویوم مهار شود تا تخریب بیشتر رخ نداده و روند ترمیم فعال شود ؛ علاوه بر آن التهاب سینوویوم ممکن است در اثر ترومای مفصل یا فشار بیش از حد مزمن تکراری نیز ایجاد شود و در نهایت اینکه عده ای از افراد حتی واکنش پذیری و حساسیت بیش از حد سینوویوم را نیز دارند و در غیاب هرگونه عاملی ممکن است دچار التهابات و حساسیت بیش از حد در مفاصل شوند .