التهاب در کف پا )پلنتار فاشیاتیس) یکی از شایع ترین علل درد پاشنه و کف پا می باشد که همراه آن می تواند خار پاشنه نیز ایجاد شود. التهاب فاشیای کف پا و خار پاشنه علائم و مکانیسم ایجاد تقریبا مشابهی دارند ، بنابراین هردو معمولا باهم یک عارضه با یک برنامه درمانی فیزیوتراپی مشترک در نظر گرفته می‌شوند. این عارضه به ندرت به جراحی نیاز پیدا میکند و درمان فیزیوتراپی برای آن بسیار موثر است.
التهاب فاشیای کف پایی عمدتا در ورزشکاران یا افراد بالای ۴۰ سال و یا افرادی با سبک زندگی شامل راه رفتن و ایستادن های طولانی مدت و مکرر ایجاد می شود. پلنتار فاشیاتیس باید از سایر عارضه های مچ و پا افتراق داده شود مانند سندرم تونل تارسال، روماتوئید آرتریت، نقرس و...
آناتومی و کینزیولوژی :
نیام کف‌پایی یا فاشیای پلانتار یک بافت همبند بلند و ضخیم است که درست زیر پوست کف پا قرار گرفته‌است. این این رباط از تکمه های پاشنه در کف پا به زیر پنجه پا کشیده شده است.
عملکرد فاشیای کف پایی
- موجب ثبات و حفظ قوس کف پا میشود:
ایستادن روی پنجه ی پا با ایجاد کشش روی این فاشیا همراه است ، درنتیجه فاشیا دو سر محل اتصالاتش (یعنی پنجه و پاشنه پا) را به هم نزدیک میکند و از این طریق باعث افزایش قوس طولی کف پا میشود. )مکانیسم (windlass - در جذب و توزیع نیروی وزن بدن نقش دارد:فاشیای کف پایی همچنین از لحاظ مکانیکی بدلیل ویژگی های بافتی منحصر به فرد، در جذب و توزیع نیروی وزن بدن حین راه رفتن نقش دارد و باعث میشود فشار بیش از حد به ساختار خاصی وارد نشود.
مکانیسم آسیب:
فشار و تنش های مزمن به محل اتصال فاشیا با پاشنه باعث التهاب این فاشیا میشود. با افزایش فشار ممکن است در پاسخ به این التهاب ، کلسیم رسوب کند و یک زائده استخوانی اضافه یا همان خار پاشنه را ایجاد کند.
علل ایجاد التهاب در فاشیای کف پایی
- قرار گرفتن طولانی مدت پا در وضعیت pronation ( وضعیتی که لبه داخلی پا با زمین تماس پیدا کند) به ویژه حین راه رفتن می‌تواند به تدریج می‌تواند در فاشیا آسیب های مکرر و میکروسکوپی ایجاد کند و درنهایت منجر به التهاب شود. این وضعیت در افراد با کف پای صاف رایج است
- بالا بودن وزن بدن (BMI) باعث فشار بیشتر بر این فاشیا و احتمالا التهاب آن میشود
- در افرادی که قوس کف پایی آنها افزایش یافته است (عارضه (high-arched foot، به دلیل کمبود توانایی کف پا در پخش نیرو، فشار زیادی به محل اتصال فاشیا به پاشنه می آید و باعث التهاب آن میشود. همچنین کشیده تر بودن فاشیا در این مدل پا، خود عاملی بر افزایش فشار و التهاب فاشیا است.
علائم:
- درد پاشنه و کف پا
- حساسیت به لمس در محل اتصال فاشیا به پاشنه
- درد شدید با وزن اندازی بالافاصله بعد از بیدار شدن از خواب حس میشود. با کمی فعالیت مناسب بهتر میشود اما مجددا تا آخر شب با فعالیت بیش از حد درد تشدید میشود
- کشش فاشیای کف پایی معمولا دردناک است. این کشش در حرکت بالا آوردن پنجه های پا ایجاد میشود. (Windlass test
- تغییر الگوی راه رفتن بیمار : فاز اول راه رفتن که نیاز به تماس پاشنه و زمین دارد ، بیمار برای جلوگیری از درد وزن اندازی روی پاشنه ممکن است دچار لنگش شود یا با پنجه و یا لبه خارجی پا فرود بیاید . همچنین در فاز انتهایی راه رفتن که نیاز به بلند شدن روی پنجه پا ها است، به دلیل کشیده شدن فاشیای کف پا و ایجاد درد، بیمار سعی میکند این فاز را سریع طی کند که درنتیجه منجر به لنگش می‌شو
- ایجاد زخم و پینه در پاشنه
- کاهش دامنه حرکتی خم کردن مچ پا به سمت بالا و بالا آوردن انگشتان پا
- فعالیت بیش از حد عضله بازکننده شست پا: این عضله بطور جبرانی برای ایجاد قوس مناسب کف پایی بیش از حد فعال میشود تا باعث کاهش فشار بر فاشیای کف پایی و جلوگیری از درد شود. البته خود این فعال شدن بیش از حد در طولانی مدت درد ایجاد خواهد کرد.
- به هم خوردن توازن عضلانی به ویژه بین عضلات invertor و evertor ، و کاهش فعالیت عضله گاستروکنمیوس
- درصورت ایحاد خار پاشنه، در تصاویر رادیوگرافی این زائده استخوانی زیر پاشنه دیده میشود.
درمان فیزیوتراپی:
- فاز حاد و محافظتی
اهداف فیزیوتراپی در این فاز عمدتا کاهش درد و التهاب و بعد از آن ایجاد اصلاحیات ملایم است:
- استفاده از تکنیک فنوفروزیس هیدروکورتیزون به کمک دستگاه اولتراسوند در محل اتصال فاشیا به پاشنه
- تجویز دوره استراحت فعال و عدم وزن اندازی
- تجویز heel pads برای کاهش درد پاشنه حین راه رفتن
- تجویز کفی پا متناسب با قوس های پای بیمار
- استفاده از تکنیکTaping برای پاشنه و قوس های کف پا
- درمان های دستی شامل تکنیک های ضد درد موبیلیزاسیون و تکنیک ماساژ cross-friction
- تمرینات فعال و غیرفعال حفظ دامنه حرکتی مچ پا )بدون تشدید درد(
- استفاده از یخ برای کاهش التهاب : به مدت ۱۰ الی ۲۰ دقیقه با سه مرتبه تکرار
- کشش ملایم فاشیا ) بالا آوردن پنجه های پا و خم کردن مچ پا به سمت بالا) و نگه داشتن آن به مدت حداقل ۳۰ ثانیه با حداقل 5 مرتبه تکرار
- فاز کنترل حرکت و بازگشت به عملکرد اولیه:
هدف از درمان در این فاز ، تثبیت اصلاحیات پا و تقویت ساختار های مرتبط برای جلوگیری از رخداد مجدد این عارضه می باشد.
- بهبود انعطاف پذیری فاشیا با تمرین ball rolling (بیمار توپ تنیس یا بطری آب را در ناحیه کف پا قرار میدهد و سعی میکند آن را به جلو و عقب حرکت دهد)
- بهبود دامنه و انعطاف پذیری مچ پا با تمرینات کششی شامل stride stretch و incline board stretch
- تمرینات حفظ توازن عضلانی ساق پا مانند تمرین weighted towel (بیمار سعی میکند با پای خود حوله را بگیرد و به سمت مخالف وزنه بکشد)
- تمرینات عضلات داخلی خود پا شامل تمرین gathering a towel (جمع کردن حوله با حرکت انگشتان پا) وsmall object pick up (برداشتن و رهاکردن اجسام کوچک مانند خودکار با انگشتان پا(
- تمرینات تقویتی-کنترلی عضلات ساق پا
- تمرینات تقویتی عضلات دور کننده رانی
- تمرینات پیشرفت کنترل عصبی-عضلانی شامل تمرینات alphabet writing (حرکت دادن پا روی زمین مشابه نوشتن حروف الفبا) و تمرین کنترل مچ روی وسایل Rocker or wobble board
- تمرینات زنجیر باز و بسته متناسب با عملکرد روزانه بیمار به کمک کش تراباند
- تمرینات حس عمقی
- ماساژ عمقی فاشیای کف پایی توسط فیزیوتراپیست
توجه: تمامی تمرینات ذکر شده باید تحت نظارت فیزیوتراپیست بطور اختصاصی برای هر فرد طراحی و انجام شود.
در صورتی که تمایل دارید می توانید پرسش خود را از طریق سایت زتاطب از متخصص فیزیوتراپی بپرسید.
در صورت داشتن سوال از لینک پرسش و پاسخ ، سوال خود را مطرح نمایید.