آکنه یکی از شایع ترین بیماری های پوستی میباشد که در دوران بلوغ به دلیل افزایش فعالیت غدد چربی شایع است. درواقع آکنه عبارت است از التهاب غدد چربی بدن که با ضایعات پوستی مانند پاپول، پوستول، کیست و ندول همراه است. شایع ترین نوع آکنه ، آکنه ولگاریس یا آکنه معمولی یا اصطلاحا جوش غرور جوانی میباشد. (شکل1)
درمان فیزیوتراپی آکنه معمولا به عنوان مکمل در کنار دارو و یا هنگامی که دارو، درمان کامل و راضی کننده ای در پوست ایجاد نکند انجام میشود.
آکنه در مردان شایع تر است و عموما در سن ۱۲ تا ۱۵ سالگی بروز می‌کند و در بسیاری تا اوایل دهه دوم از بین می‌رود اما در برخی به دلیل عوامل متعددی ممکن است باقی بماند و یا عود کند.
آسیب شناسی آکنه:
مکانیسم ایجاد آکنه پیچیده و بسیار به دو عامل محیطی و داخل بدن بستگی دارد. عارضه بدین ترتیب شروع میشود که بر اثر افزایش ترشح چربی و هایپرکراتوز (افزایش کراتین و ضخیم شدن لایه شاخی پوست) ، فولیکول مجرای غدد چربی بسته میشود. بر اثر این انسداد چربی در داخل غده تجمع میابد و بر اثر نفوذ یک عامل عفونت زا و بهم پیوستن چند کانون چرکین توده سفتی به نام آکنه به وحود می آید. این توده گاهی به عمق نفوذ کرده و اسکار بر جای میگذارد. در ابتدا آکنه ممکن است غیرالتهابی باشد و فقط علائم جوش های سرسیاه و سرسفید ایحاد کند اما با ادامه روند عفونت ، التهاب ایجاد میشود، بدین صورت است که ابتدا پاپول و بعد پوستول آکنه تشکیل میشود. راس برجستگی ایجاد شده سیاه رنگ است.
برخی عوامل موثر در بروز آکنه یا افزایش شدت آن عبارتند از:
- سن و جنس
- استرس های روحی و روانی
- رژیم غذایی: مشخص شده است که رژیم غذایی پر کربوهیدرات و شکر می‌تواند باعث افزایش تولید چربی در غدد چربی پوست و درنتیجه بروز آکنه شوند.
- هورمون ها: تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری، یائسگی و بلوغ با تغییر چربی پوست می‌توانند باعث ایحاد یا تشدید آکنه شوند. طبق تحقیقات انجام شده، هورمون تستوسترون در افزایش ترشح چربی و بروز آکنه تاثیر به سزایی دارد.
- وسایل آرایشی نامرغوب
- محیط زندگی آلوده و یا در معرض دودو سیگار
- مصرف داروهایی مثل کورتیکواستروئید ها
ساختمان پوست:
- اپیدرم: ز چند لایه سلول تشکیل شده است و رگ خونی ندارد. سطحی ترین و ضخیم ترین لایه ی اپی درم استراتوم کورنئوم (لایه شاخی) میباشد که خاصیت ضد آب و حفاظتی در برابر عفونت دارد
- درم (کوریوم): بافت همبندی است که شامل رشته های کلاژن و الاستین، عروق خونی و لنف ، غدد چربی و عرق و ریشه های مو میباشد.
- هایپودرم: حاوی بافت چربی ، عروق خونی، لنف و اعصاب می باشد.
تصویر لایه های پوست: (شکل2)
علائم اکنه
آکنه عمدتا در نواحی ای که تراکم غدد چربی بیشتری دارند مانند صورت، پشت گردن، ناحیهٔ فوقانی بازوها و محدوده قفسه سینه تشکیل میشود.
انواع آکنه به ترتیب شدت:
- جوش سر سفید
- جوش سر سیاه
- پاپول: یک برجستگی جامد کوچک میباشد که در اثر رسوب مواد متابولیک و چربی در بین لایه های درم و اپی درم ایجاد میشود.
- پوستول: برجستگی مدور و چرکی که گاهی در فولیکول مو یا غیرآن تشکیل میشود و می‌تواند رنگ سبز، زرد یا سفید داشته باشد.
- ندول: آسیب سفت و محکمی است که که از ارتشاح رسوبات متابولیک در درم ایجاد میشود و از پاپول عمقی تر است.
- کیست
(شکل 3)
همچنین پس از آکنه ممکن است بافتی فیبروزی به جای بافت معمولی جایگزین شود که به آن اسکار گفته میشود و یکی از شکایات شایع از بثورات پوستی همین ماندن جای آکنه (بافت اسکار) می باشد.
علاوه بر این تظاهرات پوستی، آکنه شامل علائم زیر نیز میباشد:
- چرب شدن پوست
- زخم و اسکار
- قرمزی و التهاب پوست
- خارش و سوزش پوست
درمان آکنه ولگاریس
درمان دارویی:
اگر آکنه شدید نباشد درمان خاصی ندارد و فقط باید بهداشت را رعایت کرد. اگر شدید باشد آنتی بیوتیک تراپی همراه با تجویز ویتامین های A , B Complex , و E باید انجام شود. درموارد شدید مصرف داروهای استروئیدی خیلی قوی ضد التهابی نیز توصیه میشود که البته ممکن است عوارضی برجای بگذارند. همچنین تجویز داروها یا تزریق هورمون برای ایجاد تعادل هورمونی می‌تواند کمک کننده باشد. درمان دارویی عمدتا ۶ الی ۸ هفته طول میکشد. در صورت انجام یک درمان ترکیبی همزمان ، مانند استفاده از داروهای سیستمیک ، داروهای موضعی و فیزیوتراپی اثر بخشی درمان آکنه را افزایش می‌دهد.
درمان فیزیوتراپی:
- الکتروتراپی:
استفاده از جریان های الکتریکی با فرکانس بالا با هدف تحریک کلاژن سازی پوست موثر است.
یونتوفروز روی-سولفات : مدت زمان این درمان از طریق نوع خاصی از جریان الکتریکی همراه با ماده روی-سولفات، از ۵ دقیقه تا ۱ ساعت متتغیر است و تعداد جلسات معمولا تا ۲۰ جلسه ادامه پیدا می‌کند.
میکروکارنت تراپی: استفاده از این نوع جریان برای افزایش گردش خون از طریق تحریک عضلات صورت می باشد.
- میکرونیدلینگ (تکنیک های سوزن خشک): هم برای افزایش نفوذپذیری پوست به دارو و هن برای ایجاد یک تحریک پوستی برای تولید کلاژن و کمک به پروسه ترمیم میباشد.
- درمان نوری یا فوتوتراپی
- با استفاده از دوزهای پایین اشعه فرابنفش :
استفاده از اشعه فرابنفش (UV) با دوز و مدت زمان مناسب می‌تواند از طریق اثرات ضد باکتری و یا بازگرداندن سطوح ویتامین D به پوست در روند بهبودی آکنه تاثیر گذار باشد. - با استفاده از (نور قرمز و آبی)
- کرایوتراپی:
از سرما درمانی اغلب برای اریتمازایی استفاده میشود. - لیزر درمانی:
در روماتولوژی از لیزر برای درمان ضایعات پوستی استفاده میشود ، استفاده از لیزر موجب تسریع ترمیم سلولی و رشد اپیدرم میشود بنابراین برای رفع اسکار ناشی از آکنه نیز می‌تواند موثر باشد. مدت و تعداد جلسات استفاده از لیزر متغیر و برحسب نیاز توسط فیزیوتراپیست تعیین میشود. - اولتراسوند:
استفاده از امواج اولتراسوند در جهت افزایش نفوذپذیری پوست برای افزایش نفوذ داروهای موضعی انجام می گردد.
استفاده از اولتراسوند قبل از زمان مالیدن دارو بر روی پوست ، نفوذپذیری دارو را افزایش می‌دهد. مزیت این روش نسبت به مصرف داروهای خوراکی این است که غلظت بیشتری از دارو مستقیما به سلول‌های پوست می‌رسد و عوارض سیستمی کمتری ایجاد می‌کند .
همچنین اعمال اولتراسوند (عمدتا فرکانس های پایین و روش امواج پالس دار) همراه با یک داروی موضعی ( در ترکیب با ژل واسطه) موجب نفوذ موثرتر دارو از طریق افزایش نفوذ پذیری و حرکت سریعتر ذره از پوست میشود می شود. به این روش فنوفروزیس گفته میشود.
در صورتی که تمایل دارید می توانید پرسش خود را از طریق سایت زتاطب از متخصص فیزیوتراپی بپرسید.
در صورت داشتن سوال از لینک پرسش و پاسخ ، سوال خود را مطرح نمایید.