یکی از اختلالات رایج در رابطه با وضعیت سر و گردن، وضعیت سر رو به جلو یا وضعیت گردن به جلو می باشد. در این عارضه، سر و قسمت بالایی گردن به سمت جلو جابجا میشوند و سر و گردن جلوتر از بدن قرار میگیرند و راستای بدن به هم میخورد.
دلیل مکانیکی ایجاد آن این است که به دلیل ایجاد راستاهای نادرست سر و گردن،نیروی جاذبه روی سر افزایش و سر برای جبران این وضعیت در حالت به جلو آمده،یک مقداری به سمت بالا می چرخد که بتواند چشمها را در راستای افق نگه دارد،چرا که حفظ چشمها در راستای افق یکی از اولویتهای بسیار مهم بدن برای حفظ تعادل است.
این عارضه امروزه در میان مردم خیلی شایع است و دلیل آن راستاهای اشتباه سر و گردن در هنگام استفاده از گوشی های هوشمند ،کامپیوتر و هرگونه سبک زندگی نادرستی است که سر را در طولانی مدت در یک موقعیت ثابت رو به جلو قرار میدهد.
در این عارضه، بخاطر بر هم خوردن راستای سر و گردن،تعادل نیروهای عضلانی به هم میخورد(muscle imbalance) و دسته ای از عضلات دردناک می شوند و متقابلا نیز دسته ای ضعیف و ناکارآمد میشوند.
دلایل ایجاد وضعیت سر رو به جلوی سر:
- عوامل محیطی: شاید اصلی ترین دلیل ایحاد این عارضه،همین تاثیر عوامل محیطی و حفظ راستاهای نادرست سر و گردن در طولانی مدت است.بعنوان مثال درفعالیت های کاری و یا سبک زندگی که سر و گردن و اندام فوقانی،در وضعیت جلوتری نسبت به تنه فرد قرار میگیرند و این وضعیت در یک مدت زمان طولانی حفظ میشود مانند رانندگی،استفاده از گوشی همراه،پشت کامپیوتر نشستن،درس خواندن و.....
- راستا و های نادرست در نواحی کمر و لگن:گاهی اوقات فرد در ناحیه کمر یا لگن خود یک اختلال و برهم خوردن راستا دارد که این راستای نادرست با رو به جلو آمدن سر در ناحیه گردن جبران میشود.
- ضعف عضلات عمقی جلوی گردن و عضلات بین کتف: در اثر یک سری آسیب ها عضلات عمقی گردن در جلو میتوانند آسیب ببینند مثل آسیب های خم شدن بیش از حد سر به سمت عقب و جلو، که سر به انتهاهای دامنه حرکتی رفته و سبب آسیب به عضلات عمقی جلوی گردن (فلکسورهای عمقی گردن) ،همچنین عضلات بین کتف ها(شامل عضلات رومبوئید و تراپزیوس میانی و تحتانی) میشود. معمولا به همراه وضعیت سر رو به جلو، شانه ها نیز جلو می آیند ( اصطلاحا به ان شانه ی گرد شده(Rounded shoulder) میگویند) ، در این وضعیت عضلات بین کتف برای مدت طولانی در وضعیت کشیده شده قرار میگیرند و بنابراین ضعیف میشوند.
- وضعیت پایین آمده فک:در این حالت به دلیل پایین آمدن فک،سر برای جبران این وضعیت در یک دامنه مشخصی به سمت بالا میچرخد و این عارضه به وجود می آید.
- سایر دلایل:مثل تغییر الگوهای تنفسی ( به عنوان مثال انجام دادن تنفس دهانی)
علائم کلینیکی وضعیت سر رو به جلو:
- سر درد،که به دلیل گرفتگی های عضلانی ناشی از این وضعیت نادرست است
- گرفتگی عضلات و ایجاد دردهای عضلانی که شامل عضلات ساب اکسیپیتال،سمی اسپاینالیس کپیتیس، استرنوکلیدوماستوئید،اسکالن های قدامی و میانی،پکتورالیس ماژور و ماینور،لواتور اسکپولا و تراپزیوس فوقانی
- کشیده شدن و ضعف عضلات ارکتور اسپاین ناحیۀ گردن، رومبوئیدها، تراپزیوس تحتانی و میانی، فلکسورهای عمقی گردن، عضلات رکتوس کپیتیس قدامی و جانبی و عضلۀ سراتوس قدامی
- دردهای قفسۀ سینه
- تخریب زودهنگام دیسک نسبت به حالت معمول
- امکان بیرون زدن هستۀ دیسک و افزایش فشار بر نخاع
- افزایش قوس در ناحیۀ بالایی پشت (در ناحیۀ مهره‌های تحتانی گردن و مهره‌های فوقانی توراسیک) و به تبع التهاب و درد و ایجاد راستای نابجا و حتی استئوآرتروز در مفصل فکی – گیجگاهی
- افزایش فعالیت و تنشن عضلات جونده به دلیل اختلال در بیومکانیک مفصل فکی-گیجگاهی شامل عضلات تمپورالیس، مستر و تریگوئید
- ممکن است فرد در بازوها و دست‌ها، سوزن سوزن شدن، درد و بی‌حسی داشته باشد
نکته: فرد دارای وضعیت سر رو به جلو، لزوما همۀ علائم بالا را ندارد و ممکن است فرد دارای وضعیت مد نظر برخی علائم را داشته باشد و برخی علائم را خیر. با این حال مورد بسیار شایعی که در همۀ بیماران دیده میشود گرفتگی و درد در یک سری عضلات و به تبع ضعف در یک سری عضلات دیگر می باشد.
ارزیابی و تشخیص سر رو به جلو:
ارزیابی وضعیت سر رو به جلو، از طریق مشاهدۀ وضعیت سر و گردن و مقایسۀ آن با زاویه و نقاط سر و گردن نرمال: زاویه کرانیوورتبرال (CVA) یک معیار برای سنجش شدت عارضه است که توسط فیزیوتراپیست ، با توجه به سایر زوایا و آناتومی بدنی فردی بطور نسبی تعیین میشود.
اگر بیمار پشت به دیوار بایستد و وضعیت سر با فاصله از دیوار قرار بگیرد ، یکی از تشخیص های احتمالی ، این عارضه (وضعیت سر رو به جلو) میباشد.
درمان وضعیت سر رو به جلو:
اهداف درمانی:
- برطرف نمودن اختلال توازن عضلانی
- برطرف نمودن کم‌حرکتی (هایپوموبیلیتی) مفصلی
- برطرف نمودن اختلالات حس عمقی و اختلالات حسی-حرکتی
- اصلاح راستای سر و گردن و برگرداندن آن به حالت نرمال
- آموزش‌های لازم به بیمار
درمان سر رو به جلو:
خیلی از افراد ممکن است برای کاهش درد، یک سری داروهای مسکن را خودسرانه را مصرف کنند، ولی این داروها، منشأ مشکل که عدم درست قرارگیری راستای سر و گردن است را حل نمی‌کنند و ممکن است سبب شوند فرد با کاهش دردش، دیگر به دنبال درمان علل زیربنای مشکل درمان‌های فیزیوتراپی مراجعه نکند و این وضعیت نادرست به حالت مزمن دربیاید.
به منظور دستیابی به یک کنترل حرکتی مطلوب، بهتر است ابتدا تحرک و سپس ثبات و در نهایت تمرینات کنترل عصبی برای بیمار توسط فیزیوتراپیست ارائه شود.
تمرینات تحرکی:
- کشش عضلات سفت شده؛ شامل کشش دادن به عضلاتی که اسامی آنها در مورد دوم علائم ذکر شده است. میان این عضلات کشش دادن عضلات زیر اهمیت ویژه‌ای دارد:
کشش عضله استرنوکلیدوماستوئید :
کشش عضله تراپزیوس فوقانی:
کشش عضلات پکتورال:
کشش عضلات ساب اکسیپیتال:
- برای آزاد کردن عضلات سفت‌شده، همچنین فیزیوتراپیست می‌تواند از تکنیک‌هایی مثل positional release و همچنین تکنیک‌های فشار موضعی یا Ischemic pressure و تکنیک سوزن خشک (dry needling) استفاده کند.
- کشیدن سر روی گردن (traction)؛ جهت افزایش تحرک و کاهش فشار بر مفاصل ستون فقرات گردنی فیزیوتراپیست استفاده میشود.
- تمرینات افزایش دامنۀ حرکتی (ROM exercise) گردن و شانه
- تکنیک‌های درمان دستی برای ناحیۀ توراسیک
تمرینات ثباتی و بازآموزی عضلات:
- تمرین chin tuck:از تمرینات اصلی و مهم این عارضه است که برای تقویت عضلات ثبات‌دهندۀ گردن خصوصا عضلات فلکسور عمقی گردن می باشد. بهتر است که chin tuck از وضعیت بدون تحمل وزن به وضعیت تحمل وزن پیشرفت داده شود و همچنین در صورت بهبود ثبات نسبی، تمرین chin tuck به همراه تکنیک های فیزیوتراپی دیگر مانند PNF اندام فوقانی در وضعیت های مختلف تجویز میشود.
بازآموزی و افزایش استقامت عضلات رومبوئید، تراپزیوس میانی و تحتانی و عضلۀ سراتوس قدامی با تمرینات مربوطه مانند تمرین scapular retraction برای تقویت عضلات تراپزیوس میانی و رومبوئیدها :
تمرینات بهبود حسی-حرکتی:
- حفظ وضعیت مناسب در سر با کنترل و بازآموزی وضعیت مناسب لگن و کمربند شانه‌ای
- انجام تمرینات حفظ وضعیت مناسب بدنی در موقعیت‌های تعادلی و چالشی مختلف : به عنوان مثال فرد روی یک سطح ناهموار مانند tilt board(تخته تعادلی، یکی از وسایل تمرین درمانی در فیزیوتراپی می باشد) که همزمان با حفظ تعادل سعی کند سر و چشم خود را در راستای سطح افق نگه دارد و سر و گردن و ستون فقرات همگی در وضعیت صاف و مناسب باقی بمانند.
نکته: تمامی تکنیک‌های بالا باید تحت نظر فیزیوتراپیست و به طور دقیق انجام شود در غیر این صورت ممکن است به نتایج مطلوب منجر نشده و حتی باعث آسیب شود.
آموزش لازم به بیمار:
- هوشیاری و آگاهی بیمار از وضعیت‌هایی که عامل ایجاد درد است
- آموزش‌های لازم برای رهایی از وضعیت‌های ایجاد درد
- فعالیت‌های کاری و روزمره و حتی استراحت بیمار به نحوی تنظیم شود که وضعیت سر و گردن و ستون فقرات در راستای نامناسب قرار نگیرد
در صورتی که تمایل دارید می توانید پرسش خود را از طریق سایت زتاطب از متخصص فیزیوتراپی بپرسید.
در صورت داشتن سوال از لینک پرسش و پاسخ ، سوال خود را مطرح نمایید.
