کمر درد از شایعترین علل درد و ناتوانی می باشد .حدود 80 درصد از مردم در طول عمر خود ممکن است دچار کمر درد شدید می شوند .با توجه به احتمال درگیری عناصر عصبی با پتانسیل بالایی از ناتوانی همراه است . با وجود پیچیدگی عناصر آناتومیک و بالینی و فردی که در فرآیند کمردرد دخالت دارند، میتوان الگوهایی از درد وعلائم بالینی را بعنوان انواع کمردرد شناسایی نموده و بطور موثری در تشخیص از آن استفاده نمود.
الگوی اول : کمر درد ساده
<!-- -->· عموما در جوانان دیده میشود .
<!-- -->· پس از انجام کار یا فعالیت یا ورزش سنگین غیر معمول ایجاد میشود .
<!-- -->· اغلب درد بطور منتشر در کمر و خصوصا عضلات دو طرف ستون فقرات وجود دارد .
<!-- -->· اغلب درد بتدریج پس از فعالیت شروع و بتدریج به حداکثر میرسد ( معمولا شب پس از فعالیت )
<!-- -->· به استراحت یا دوره ای از استراحت بخوبی پاسخ میدهد
کمر دردهای ساده معمولا دو علت دارند :
فعالیت بدنی شدید و بیش از حد و خارج از عادت
وضعیت های مستعد کننده :
در این حالت نیز درد در اثر فعالیت سنگین ایجاد می شود اما اینگونه افراد به ایجاد درد حساس تر هستند .
اصلیترین این وضعیت ها عبارتند از :
- هایپر لوردوز لومبار malposture
- ساکرالیزیشن Sacralization
- لومباریزیشن Lumbarization
- اسکولیوز خفیف mild Scoliosis
- اسپینا بییفیدا spina bifida
معمولا این وضعیت ها در سنین جوانی خود را با درد در اثر فعالیت سنگین نشان میدهد اما در سنین بالاتر بتدریج مزمن و تبدیل به دردهای مفصلی میشوند .
lumbar hyper lordosis
عموما با کیفوز دورسال همراه است و پشت میز نشینی بیش از حد .
از علل آن صافی کف پا می باشد.
Sacralization
چسبندگی مهره L5 به ساکروم یکطرفه یا دو طرفه که نوع یکطرفه به علت ایجاد اشکلالت بیومکانیک غیر قرینه با علائم و مشکلات بیشتری همراه است .
Lumbarization
جدا بودن نسبی S1 از بقیه ساکروم
Spina bifida occulta
نقص بخش خلفی مهره های L5 یا S1
mild Scoliosis
بسیاری از موارد اسکولیوز خفیف ممکن است تا سنین جوانی تشخیص داده نشود
Simple or nonspecific lumbar pain
کمر درد در جوانان که اغلب شروع مشکلات بعدی کمر است؛ و اغلب اولین کمردردهایی است که افراد تجربه میکنند. درد پس از انجام فعالیت شدید و غیر معمول شروع می شود . درد منتشر در کمر و با اسپاسم عضلانی همراه است و به سرعت به استراحت پاسخ میدهد .
در صورت تکرار، بررسی وضعیتهای مساعد کننده لازم است .
درمان این مدل کمردرد
<!-- -->· استراحت ؛ درمان دارویی ؛ فیزیوتراپی
<!-- -->· تقویت عضلات اطراف کمر و کاهش لوردوز لومبار
<!-- -->· تجویز کفی طبی در صورت صافی کف پا
<!-- -->· توصیه به اجتناب از فشارهای شدید در مواردی که مشکل آناتومیک وجود دارد .
الگوی دوم : کمر درد با منشاء مفصلی
<!-- -->· سن شایع آن از سی سالگی تا آخر عمر میباشد.
<!-- -->· اغلب بلافاصله یا در حین کار سنگین دچار درد میشوند .
<!-- -->· پس از مدتی بی حرکتی درد و خشکی ایجاد میشود ؛ بخصوص صبح و هنگام بیدار شدن از خواب ، یا در اثر سرما
<!-- -->· محل درد اغب در قسمت تحتانی کمر بوده و گاها به خلف ران تیر میکشد .
D.J.D / Osteoarthritis
اوستئوآرتریت بیماری غضروف مفصلی است ؛ که با درگیری و تخریب تدریجی غضروف و تغییرات ثانویه استخوان خود را نشان میدهد .
در کمر در سه ناحیه غضروف مفصلی داریم و دژنریشن آن اهمیت دارد :
- مفاصل فاست بین مهره ها
- دیسک بین مهره ای
- مفاصل ساکروایلیاک
پاسخ به دو سوال مهم کلید درک روند اوستئوآرتریت می باشد :
- اول اینکه آیا یک روند نرمال و پدیده aging طبیعی است یا یک روند بیماری؟
- دوم اینکه علت عدم تطابق علائم بالینی با علائم رادیولوژیک چیست؟
در بدن انسان در زانو و ستون فقرات DJD جزء روند طبیعی افزایش سن و پیرشدگی میباشد، حتی در افراد بیعلامت یا بدون مشکل هم در سنین بالا علائم DJD در رادیولوژی دیده میشود .
در حالیکه در مفاصلی مثل هیپ و مچ پا در غیاب پاتولوژی حتی با وجود سن بالا در رادیولوژی علائمی از DJD دیده نمیشود .
شاید به علت شکل contain احاطه ای استخوانها در مورد هیپ و مچ پا .
بافت غضروفی از کندروسیت ها و ماتریکس بین آنها که توسط کندروسیت ها ترشح میشود؛ تشکیل شده است .
در روند طبیعی افزایش سن با کاهش تدریجی قدرت تکثیر کندروسیت ها که از میانسالی شروع میشود ؛ به مرور قدرت بازسازی غضروف کاهش میابد ؛ در مفاصلی که نیروهای آسیمتریک به آنها وارد میشود ؛ مثل زانو و کمر به تدریج سائیدگی غضروف و تغییرات ثانویه مثل اوستئوفیت ایجاد میشود . Degeneration
در بافت غضروف مفصلی مویرگ وجود ندارد ؛ تغذیه غضروف وابسته به حرکات و فشارهای نرمال مفصلی است که باعث میشود ماتریکس مانند اسفنج مواد تغذیه ای و دفعی را تبادل کند .
فشارهای آسیمتریک و فشارهای بیش از حد نه تنها باعث آسیب مستقیم هستند ؛ بلکه باعث اختلال تغذیه غضروف مفصل نیز میشوند که نتیجه آن تخریب سریع غضروف مفصل میباشد .
ورود مواد حاصل از تخریب ماتریکس و کندروسیت ها به مفصل ؛ التهاب سینوویوم را باعث میشود که علت اصلی درد و علائم و مختل کننده بیشتر تغذیه غضروف میباشد .
مجموعه تخریب غضروف و التهاب مفصل موجب پیشرفت سریع تخریب مفصل و علائم بالینی میشود .
کلمه Osteoarthritis که پسوند itis به جزء التهابی مشکل مفصل اشاره دارد به خوبی بیان کننده روند پاتولوژیک می باشد .
این روند پاتولوژیک نه تنها باعث درد می شود بلکه اشکال عملکردی ایجاد نموده و باعث عوارض بعدی میشود .
در نتیجه :
اگر در زانو و ستون فقرات پسرفت degeneration غضروفی در غیاب علل پاتولوزیک و فشارهای بیش از حد یا آسیمتریک ؛ و بصورت تدریجی و متناسب با سن و بدون ایجاد التهاب ؛ پیش برود حتی با وجود علائم رادیولوژیک در سنین بالا ؛ روند طبیعی افزایش سن تلقی میشود و ممکن است علائم چندانی ایجاد نکند .
اگر سرعت تخریب غضروف بالا بوده و التهاب مفصلی نیز اضافه شود ، osteoarthritis و علائم بالینی و عوارض بروز میکند .
DJD
<!-- -->o حرکات نرمال مفصل و فشار متناسب بر مفصل
<!-- -->o تغذیه نرمال مفصل
<!-- -->o دژنراسیون تدریجی غضروف در طی سالیان
<!-- -->o علائم رادیولوژیک در سنین بالا با حداقل علائم بالینی
Osteoarthritis
<!-- -->o حرکات غیر نرمال یا فشار نامتناسب
<!-- -->o تخریب سریع غضروف مفصلی
<!-- -->o التهاب مفصل و تشدید تخریب غضروف
<!-- -->o علائم بالینی و شروع تغییرات در سنین پایین
Imaging علائم تصویربرداری :
در گرافی ساده : کاهش فاصله دیسک و اوستئوفیت لبه مهره
در مفصل ساکرو ایلیاک با کاهش فاصله مفصلی و اسکلروز
در MRI : در دیسک ها دهیدریشن در اولین مراحل مشاهده میشود .
در مفاصل فاست در ابتدا در MRI علامتی نداریم ، اما پس از ایجاد برجستگی مفصل در اثر آرتروز ، عوارض و بروز تنگی کانال قابل مشاهده است .
درمان :
<!-- -->· استراحت، درمان دارویی ؛ فیزیوتراپی
<!-- -->· کاهش فشار وارده بر ستون فقرات :
تقویت عضلات اطراف کمر و کاهش لوردوز لومبار
توصیه به اجتناب از فشارهای شدید
<!-- -->· درمان دارویی ضدالتهابی، غضروف ساز
الگوی سوم: کمر درد ناگهانی
<!-- -->· درد شدید و ناگهانی متعاقب خم شدن و در هنگام شروع بلند شدن
<!-- -->· بخصوص هنگامی ایجاد میشود که همراه با چرخش یا خم شدن به پهلو بوده باشد
<!-- -->· در ادامه ممکن است به درد تیر کشنده در اندام تحتانی (رادیکولوپاتی) تبدیل شود
Facet impingement
در مورد علت درد ناگهانی اگرچه تئوری های متعددی مطرح شده ، بهترین آن گیر کردن مفاصل فاست در اثر اختلال در ریتم اکستنشن کمر میباشد .
در شکل فوق مفاصل فاست بین مهرهها نشان داده شده است
در هنگام خم شدن به جلو :
لوردوز کمر به تحدب تبدیل میشود و لگن نیز به سمت جلو میچرخد .
در هنگام برگشت از حالت خم شده به جلو به سمت ایستاده :
چرخش لگن و برگشت قوس کمر باید همزمان و با ریتم متناسب با هم صورت گیرد
اگر در حالیکه که لگن هنوز نچرخیده ، کمر به سمت لوردوز برود ، فشار شدید به مفاصل فاست وارد شده و باعث تحریک و ایجاد درد میشود
این ریتم به هم خورده بخصوص در زمان خستگی و شتابزدگی که ترتیب عمل کرد عضلات به هم میخورد رخ میدهد و
مشکل اصلی زمانی رخ میدهد که چرخش به یک سمت وجود داشته باشد ؛ در این حالت مفصل فاست در یک طرف به شدت فشرده شده و در هنگام برگشت چرخش گیر کرده و یک حرکت چرخشی غیر عادی ایجاد میشود .
محور این حرکت چرخشی در همین مفصل فاست میباشد که میتواند موقتا آن را سابلاکس نماید .
اما خطر اصلی این چرخش غیر عادی ایجاد یک shear/torque force ( نیروی گسیلنده / چرخشی) شدید به دیسک کمر میباشد .
ساختار دیسک بین مهره ای تشکیل شده از :
یک هسته نرم پلاستیک مانند مرکزی به نام نوکلئوس که مقاومت در برابر کومپرشن را به صورت ارتجاعی فراهم میکند .
یک بخش لایه لایه از الیاف کلاژن به نام آنولوس که دورادور نوکلئوس را گرفته و آنرا در جای خود نگهداشته و در ضمن با اتصال به اجسام مهره بالایی و پایینی باعث اتصال مهره ها میشود.
الیاف تشکیل دهنده آنولوس که به صورت رشته هایی در جهات مختلف اجسام مهره ای را به هم متصل میکنند
الیاف تشکیل دهنده آنولوس در اثر وارد شدن نیروی گسیلنده چرخشی ممکن است پاره شده و باعث شود نوکلئوس از محل پارگی به خارج برجسته شود
با توجه به ضعیف بودن لیگامان خلفی طولی در قسمت تحتانی کمر و عدم پوشش دیسک در طرفین اغلب بیرون زدگی دیسک از همین ناحیه است
به این ترتیب اغلب شروع دیسک کمر با این نوع درد ناگهانی یا تکرار آن است
و اهمیت درد ناگهانی اینست که نشانگر شروع روند پاتولوژیکی است که پتانسیل تبدیل به هرنیشن دیسک کمر را دارد .
درمان :
بهترین درمان استراحت تا بهبود کامل درد و نیز ادامه کاهش فشار به کمر تا بهبود وضعیت آنولوس میباشد .
استفاده از داروی ضدالتهاب جهت کاهش التهاب حاصل از فشار به مفصل فاست کمک کننده است .
داروهای ضد اسپاسم نیز با رفع فشار اسپاسم همراه از دیسک کمر کمک کننده است .
الگوی چهارم : کمر درد رادیکولر
<!-- -->· درد شدید تا متوسط در کمر
<!-- -->· درد تیر کشنده به اندام تحتانی
<!-- -->· معمولا یکطرفه
<!-- -->· شدت زیاد در باسن و بخصوص ساق پا
<!-- -->· در صورت شدت ؛ همراه با بی حسی در انگشتان
<!-- -->· به ندرت با ضعف عضلات
هرنیشن دیسک بین مهره ای و فشار به ریشه عصبی خارج شده از دورال ساک
Disc bulging
Disc protrusion
Disc extrusion
درمان :
درمان طبی :
استراحت ؛ درمان دارویی ؛ فیزیوتراپی
درمان جراحی :
موارد شدید در MRI که به درمان طبی پاسخ قابل توجهی نداده باشد ، هرگونه ضعف عضلانی ؛ عود مکرر با وجود درمان طبی
الگوی پنجم : Spinal stenosis علائم تنگی کانال نخاعی
neurogenic intermittent claudication
در تنگی کانال نخاع فرد پس از مدتی راه رفتن دچار کم حسی و کاهش قدرت در پاها میشود ؛ در صورت مدتی نشستن یا خم شدن به جلو قدرت به پاها برگشته و میتواند دوباره راه رفتن را شروع کند .
همچنین عموما درد تیپ DJD با کمر درد در فعالیت و نیز خشکی کمر وجود دارد ؛ همچنین دردهای رادیکولر اندام های تحتانی اغلب در سابقه وجود دارد .
علت تنگی کانال نخاعی عبارتست از :
<!-- -->· هایپرترفیه شدن ( افزایش حجم ) مفاصل فاست در اثر روند DJD مزمن و تنگ کردن کانال از دو طرف
<!-- -->· هایپرتروفیه ( افزایش حجم ) شدن لیگامان فلاووم و تنگ شدن کانال از سمت پشت کانال
<!-- -->· بیرون زدگی دیسک بین مهره ای و تنگ شدن از سمت جلو کانال
تنگی کانال نخاعی : سمت راست : مقطع کانال نرمال ، وسط : مقطع کانال تنگ شده ، سمت چپ
با پیشرفت روند دژنریشن در کمر و دژنریشن هسته مرکزی دیسک ؛ و کاهش ارتفاع دیسک فشار بیشتری بر مفاصل فاست وارد میشود و روند DJD در فاستها سرعت میگیرد ، همانند سایر مفاصل تخریب غضروف مفصل را به رشد و گسترش به اطراف تحریک میکند ( مکانیسم ایجاد اوستئوفیت ) و مفاصل فاست هایپرتروفیه میشوند و لیگامان فلاووم نیز شروع به هایپر تروفیه شدن میکند ، بیرون زدگی دیسک نیز مشکل را تشدید میکند ،
اگرچه روند DJD و کاهش قطر کانال در همه افراد در سنین بالا رخ میدهد اما در همه به حد علامت دار نمیرسد .
پیشرفت تدریجی DJD در ستون فقرات منجر به تنگی کانال میشود ؛ ممکن است علائم چندانی ایجاد نکند یا به درمان کونزرواتیو پاسخ دهد اما اگر علائم پیشرونده ایجاد کند درمان جراحی اجتناب ناپذیر میشود .
در بعضی افراد به طور ساختاری کانال نخاعی تنگ تر از نرمال میباشد ، در این افراد با بیرون زدگی کم دیسک کمر نیز فشار زیاد بر ریشه های عصبی وارد شده و احتمال نیاز به جراحی دیسک در آنها بیشتر بوده و از طرفی به اسپینال استنوز بیشتر مستعد هستند ، این وضعیت ممکن است به صورت فامیلیال هم مشاهده شود .
درمان :
درمان طبی :
<!-- -->· استراحت ؛ درمان دارویی ؛ فیزیوتراپی
<!-- -->· کاهش فشار وارده بر ستون فقرات :
تقویت عضلات اطراف کمر و آبدرمانی
توصیه به اجتناب از فشارهای شدید
بستن کرست کمری ( کمربند طبی فنردار ) در هنگام ایستادن و راه رفتن
<!-- -->· درمان دارویی ضدالتهابی
درمان جراحی :
باز کردن کانال نخاعی و رفع تنگی و فیکساسیون با وسائل مخصوص فیکساسیون ستون فقرات
الگوی ششم Spondylolysis/lysthesis علائم لغزش مهره :
<!-- -->· گسیختگی پارس اینترارتیکولاریس ( متصل کننده قسمت خلفی مهره به بادی )
<!-- -->· درد بیش از حد حتی با انجام کار کم
<!-- -->· درد بیش از حد هنگام ایستادن
<!-- -->· ممکن است باعث تشدید هیپرلوردوز کمر شود
این مشکل در دو گروه ممکن است رخ دهد :
در نوجوانان که شناخت لیزیس در مراحل اولیه جهت جلوگیری از پیشرفت به سمت لیستزیس و جابجایی مهره بسیار مهم است .
در افراد مسن و دچار DJD که در روند پیشرفت DJD دچار لیستزیس میشوند .
در نوجوانان در هر گونه درد بیش از حد پائین کمر باید به اسپوندیلولیزیس شک کرد ،
محل آن در مهره L5 میباشد
اولین علامت تشخیصی در گرافی ابلیک ( مایل ) ستون فقرات میباشد
در شکل زیر در سمت چپ ترک خوردگی و در سمت راست جداشدگی پارس اینترآرتیکولاریس قابل مشاهده است
خط لوسنت در محل گردن scotty dog اولین علامت در رادیولوژی میباشد در وضعیت شدیدتر در گرافی لترال نیز خط و دیفکت دیده میشود ؛
در بون اسکن نیز از ابتدای شروع مشکل ممکن است افزایش جذب وجود داشته باشد .
پیشرفت لیزیس به سمت لیستزیس و جابجایی بیش از حد مهره در نوجوانان ممکن است درمان جراحی را اجتناب ناپذیر نماید .
در افراد مسن در دو محل لیستزیس ممکن است رخ دهد :
یکی در مهره L4 و جابجایی آن بر روی L5 که جابجایی زیادی رخ نداده و نیاز به درمان خاصی به جز درمانهای مربوط به DJD ندارد . ( سمت راست )
لیستزیس واقعی در L5 و جابجایی آن بر روی ساکروم که در صورت شدت نیاز به جراحی دارد . ( سمت چپ )
الگوی هفتم : کمر درد در درگیریهای سیستمیک
<!-- -->· کمر درد شدید غیر مکانیکال
<!-- -->· درد شدید حتی در حالت استراحت
<!-- -->· دو گروه مهم علت آن عفونت و متاستاز میباشد
<!-- -->· سابقه وجود کانسر ؛ یا علائمی مثل تعریق و لرز شبانه و تب و بدی حال عمومی
متاستاز :
دست اندازی سلولهای سرطانی به بافتهای دور از محل منشاء سرطان
در خانم ها سرطان پستان و در آقایان سرطان پروستات ، شایع ترین سرطان هایی هستند که به ستون فقرات متاستاز میدهند .
بررسی دوره ای در طول درمان این سرطان ها و نیز در صورت درد شدید غیر معمول توصیه میشود .
بررسی با اسکن استخوان و یا MRI
ندرتا ممکن است متاستاز قبل از خود سرطان شناسایی شود .
عفونت :
عفونت ها اغلب با علائم سیستمیک مربوطه خود را نشان میدهند مثل تب ، لرز ، تعریق شبانه ، بد حالی
انجام آزمایشات ESR,CRP,CBC و تستهای اختصاصی بروسلوز و سل
ستون فقرات محل شایعی برای آبسه و عفونت نسج نرم نیست ؛ مگر در سل ، در معتادان تزریقی ، افراد دچار ضعف ایمنی مثل ایدز ، و بدنبال سپتیسمی
Osteoporosis :
شایعترین علت درد در ستون فقرات پس از DJD در سنین بالا و بویژه در خانم ها .
اوستئوپروز در تمام خانم ها با افزایش سن رخ میدهد، در آقایان در افراد سیگاری، مبتلا به دیابت، بیماریهای خاص و ندرتا بصورت اولیه رخ میدهد .
سه مشکل ایجاد شده در اوستئوپروز :
اوستئوپروز باعث تشدید دردهای DJD میشود و در غیاب سایر عوامل میتواند درد زیادی در هنگام فعالیت ایجاد کند .
یکی از مشکلات شایع ؛ شکستگی یا در واقع کلاپس جسم مهره ای است که باعث درد شدید حتی در زمان استراحت میشود . ( شکل سمت راست )
کلاپس متعدد اجسام مهره و یا کلاپس و تغییر شکل به تدریج باعث ایجاد کیفوز ستون فقرات میشود . در ضمن میتواند اسکلیوزهای قبلی را تشدید نموده و شدت مشکلات را افزایش دهند . ( شکل سمت چپ )
مروری بر هفت الگوی درد در کمر درد :
1- درد پس از انجام فعالیت شدید غیر معمول در جوانان
2- درد در فعالیت معمول یا شدید با خشکی بدنبال بیحرکتی
3- درد شدید ناگهانی متعاقب بلند شدن از وضعیت خم شده
4- درد شدید تیر کشنده در اندام تحتانی تا زیر زانو
5- کم حسی و کم توانی در اندام تحتانی با راه رفتن و بهبود با نشستن و خم شدن به جلو
6- درد شدید پائین کمر در انجام کار و ایستادن در افراد نوجوان
7- درد شدید و تقریبا دائمی در کار و استراحت و وجود علائم یا بیماری سیستمیک
جهت درخواست انجام فیزیوتراپی توسط متخصص در منزل لطفا فرم درخواست فیزیوتراپی در منزل را پر کنید.
همچنین شما می توانید سوالات پزشکی خود را به طور کاملا رایگان از پزشکان سایت بپرسید.